چکیده : ظهور و کاربرد سلاح های هسته ای در هفته های آخر جنگ جهانی دوم، برداشتهای سنتی نسبت به مفهوم امنیت را یکسره دگرگون ساخت. در عصر سلاح های هسته ای و زمانی که تکنولوزی های جدید سبب اختراع سلاحی شده است که بشر قادر به استفاده عقلائی از آن نیست و خطر گسترش آن تهدیدی جدی در برابر جامعه جهانی است، خلع سلاح و به طور کلی کنترل تسلیحات رهیافت های مستقیم به صلح و امنیت به نظر میرسند. اما توسعه تکنولوژی نظامی که سبب افزایش روز افزون سلاح های جدید می گردد و بعد تاریک طبیعت بشر که همواره خواهان بکارگیری این سلاح ها در جهت دستیابی به برتری و تامین منافع می باشد و همچنین خلق رقابت های دائمی و خطر ایجاد جهنم کبری با بوجود آمدن جنگ هسته ای بر پیچیدگی های خلع سلاح و کنترل تسلیحات در جهان معاصر افزوده است. گسترش این تسلیحات و کابوس جنگ هسته ای امنیت جهانی را با چالش جدی مواجه ساخته است و لذا جامعه جهانی به دنبال کنترل این سلاح مرگبار بر آمده است. نقش ایالات متحده آمریکا و روسیه به عنوان دو کشور بزرگ دارنده این سلاح مخرب در جهت کنترل تسلیحات هسته ای غیرقابل انکار است. این دو کشور بعد از مشاهده پیامدهای مخرب این سلاح مرگبار و هزینه ها و خطرات سنگین نگهداری آنها و همچنین مشاهده و تصور تهدیدات امنیتی این سلاح ها در صورتی که در اختیار گروه های تروریستی قرار گیرد، به این اجماع دست یافتند که کنترل تسلیحات هسته ای امری لازم و ضروری برای حفظ امنیت خود و جهان می باشد. لذا هدف این پژوهش بررسی روابط استراتژیک و نه حقوقی دو کشور آمریکا و روسیه در جهت کنترل تسلیحات و پاسخ به این سوال است که آیا تلاشهای دو کشور در این زمینه با موفقیت همراه بوده است؟ بررسی های انجام شده در این تحقیق، نشان از وجود چالشی جدی در راه موفقیت تلاش ها برای کنترل تسلیحات می باشد. عدم وجود اهرم های اجرایی مناسب برای پیمانهای عقد شده در این زمینه، عدم پایبندی و امضاء برخی از پیمانهای کنترل تسلیحاتی همچون npt توسط برخی کشور ها از جمله قدرت های بزرگ هسته ای، رفتارهای ضد و نقیض و تبعیض آمیز قدرت های بزرگ هسته ای از جمله آمریکا و روسیه در قبال هسته ای شدن برخی کشورها، اختلافات اساسی و ریشه ای خود این دو کشور در زمینه های گوناگون و بسیاری موارد ریز و درشت دیگر، از جمله مواردی هستند که مسأله کنترل تسلیحات هسته ای را با چالشی جدی مواجه ساخته اند. با توجه به بررسی های انجام شده مواردی چون؛ تجدید نظر قدرت های بزرگ هسته ای از جمله آمریکا و روسیه در رفتارهای ضد و نقیض و تبعیض آمیزشان در قبال کشورها، تقویت اهرم های اجرایی پروتکل ها و قراردادهای کنترل تسلیحاتی از جمله پروتکل منع گسترش تسلیحات هسته ایnpt، برقراری نظام کنترلی و بازرسی سختگیرانه و به دور از تبعیض جهانی در این زمینه، عدم دخیل کردن اختلافات در حوزه های دیگر در این حوزه مخصوصا از جانب قدرت های بزرگ و همچنین تلاش برای ایجاد یک اجماع جهانی همراه با پشتوانه اجرایی قوی در مبارزه با پدیده شوم گسترش تسلیحات هسته ای از جمله موارد و راهکار های پیشنهادی در این تحقیق در جهت برون رفت از این مشکل اساسی پیش روی جامعه جهانی می باشد.