مقدمه و هدف: شاخصهای رادیومورفومتریک پانورامیک با دانسیته معدنی استخوان ارتباط دارند، و این شاخص ها می توانند بعنوان نشانگری برای استئوپروز، بخصوص در زنان یائسه بکار روند. بعلاوه آنالیز ساختار استخوان ترابکولار بر پایه ریاضیات فرکتالی، می تواند به کمّی کردن پیچیدگی ساختاری ترابکولار کمک نماید. لذا هدف از این مطالعه، ارزیابی ارتباط شاخص های رادیومورفومتریک استخوان مندیبل با آنالیز فرکتال در رادیوگرافی های پانورامیک دیجیتال، و تعیین اثر متغیرهای سن، جنس، تعداد سالهای گذشته از منوپوز بر این پارامترها بود. مواد و روش کار: در این مطالعه مقطعی رادیوگرافیهای پانورامیک دیجیتال 220 فرد سالم با میانگین سنی و انحراف معیار 29/12 ± 83/36 ارزیابی شدند. طبقه بندی mandibular cortical index (mci) به سه گروه c1، c2 و c3، و مقادیر mental index (mi) و panoramic mandibular index (pmi) در هر سمت مندیبل تعیین و میانگین آنها ثبت شد. fractal dimension (fd) وlacunarity با روش box-counting در آپیکال مولراول و پرمولردوم در دو سمت مندیبل و با استفاده از نرم افزار imagej 1.45s محاسبه شدند. آنالیزهای آماری توسط آزمون های من-ویتنی، ویلکاکسون، و ضریب همبستگی اسپیرمن برای تجزیه و تحلیل داده ها انجام گردید. نتایج: اختلاف آماری معنی داری بین زنان و مردان از لحاظ میانگینfd (80/0=p) و میانگین lacunarity (63/0=p) یافت نشد. میانگینfd و lacunarity بین زیرگروه هایc1 و c2 دارای اختلاف آماری معنی دار بود (000/0>p). همبستگی معنادار ولی ضعیفی بین مقادیر شاخصpmi با میانگینfd (000/0> pو 37/0=r) و میانگینlacunarity (000/0>p و24/0- =r) مشاهده گردید. همبستگی منفی قوی بین تعداد سالهای گذشته از منوپوز با fd وجود داشت (000/0>p و84/0- =r). نتیجه گیری: مقادیر fdو lacunarity در زیرگروه های c1 وc2 اختلاف معنی داری داشتند. همچنین شاخصهای آنالیز فرکتال قادرند تغییرات وابسته به سن و وابسته به منوپوز را، بطور کمّی در ساختار ترابکولی مندیبل نشان دهند.

چکیده مقدمه: دانستن موقعیت صحیح سوراخ کامی بزرگ و تنوعات آناتومیک کانال برای نیل به موفقیت در بی حسی بلاک ماگزیلاری حائز اهمیت است و افزایش آگاهی از موقعیت و ساختار آناتومیک این سوراخ و تنوعات آناتومیک مسیر کانال مذکور به منظور جراحی های مختلف از جمله ایمپلنت های دندانی و جراحی های سینوس ضروری است. هدف از این مطالعه ارائه یک رفرنس مناسب برای موقعیت سوراخ کامی بزرگ و ارزیابی آناتومی کانال جهت کمک به دندانپزشکان می باشد. مواد و روش ها: در این مطالعه مقطعی 61 تصویر cbct ماگزیلا (46 زن و 15 مرد) از لحاظ موقعیت فورامن کامی بزرگ در دو سمت (122 n=) در پلن اگزیال بررسی شدند. اندازه گیری ها توسط نرم افزارviewer romexis planmeca انجام شد و مسیر هر دو کانال راست و چپ در دو پلن ساژیتال و کرونال ارزیابی گردید. یافته ها: از میان 122 سوراخ کامی بزرگ 74.6 % از آنان مقابل مولار سوم ، 9% بین مولار دوم و سوم،و 16.4% دیستال مولار سوم واقع بودند . هیچ موردی در مقابل مولر دوم یافت نشد. میانگین فاصله سوراخ کامی بزرگ با سوراخ انسیزیو و خط میانی کام به ترتیب 37.76 و 14.93 میلی متر و زاویه سوراخ کامی با خط میانی کام 23.69 درجه بود. بیشترین مسیر در پلن ساژیتال مسیر مستقیم تحتانی و سپس قدامی تحتانی (تایپ b) بود (6/55%) و بیشترین الگوی مسیر کانال در پلن کرونال مسیر تحتانی خارجی و سپس مستقیم تحتانی (تایپ b) بود(7/60%). نتیجه گیری: با وجود تنوع در موقعیت سوراخ کامی بزرگ، بیشترین محل آن در مقابل مولر سوم است. یافته های این مطالعه می توانند بعنوان رفرنسهای آناتومیک داخل دهانی جهت یافتن موقعیت این سوراخ بکار روند و با آگاهی از آناتومی این ساختار، کاهش ریسک عوارض ناشی از تزریق در این کانال را شاهد خواهیم بود. کلمات کلیدی: سوراخ کامی بزرگ، کانال کامی بزرگ ، آناتومی ، cbct