عناصر داستانی یکی از معیارهای ادبی است که درباره بخش های تشکیل دهنده داستان و ویژگی های آن بحث می کند به همین دلیل با توجه به آن می توان جنبه هایی از آثار داستانی را نقد کرد. منظومه های فارسی نیز از آنجا که روایتی داستانی دارند می توان با استفاده از این عناصر بهتر شناخت و به میزان موفقیت نویسندگان این آثار در ارائه مطلب به مخاطب پی برد. منظومه خسرو و شیرین نظامی یکی از بهترین و مهمترین منظومه ها در ادب فارسی است بنابراین با این معیار می توانیم این منظومه را نیز بهتر بشناسیم و معرفی کنیم. همچنین می توان میزان موفقیت در تقلید و نوآوری منظومه های تقلیدی از این منظومه را هم به وسیله این محک ارزیابی کرد. در این پایان نامه سعی شده است منظومه خسرو و شیرین نظامی و نظیره های آن با توجه به عناصر داستانی نقد شود. همچنین از آنجا که اصل داستان از روایتی تاریخی بوده و بر اساس عشق و خیال پردازی سراینده آفریده شده، نقش عشق و خیال در آفرینش داستان مورد بررسی قرار گرفته است.. بنابر این تحقیق چنین استنباط شد که عناصر داستان در این کاربرد دارد اما نقش این عناصر در منظومه خسرو و شیرین یکسان نیست. به این معنی که برخی از این عناصر به طور صحیح و ابتدایی در داستان به کار برده شده، بعضی از این عناصر نیز در شکل گیری داستان نقش مهمی بر عهده دارند ولی با این وجود ایراداتی نیز بر آن وارد است و دسته دیگر از این عناصر نیز به شکلی در داستان نمود پیدا کرده اند که در داستانهای امروزی کمتر به این نحوه ارائه می شوند. به این ترتیب می-توان این منظومه را داستان نامید اما به دلیل قدیمی و منظوم بودن، تفاوت هایی از نظر ساختار داستانی با داستانهای امروزی دارد. همچنین کاربرد این عناصر در نظیرههای منظومه خسرو و شیرین نیز همانند این منظومه است اما با کیفیتی به مراتب پایین تر. همچنین چنین نتیجه گرفته شد که نظامی اصل این روایت را از تاریخ اخذ کرده اما با استفاده از تخیل خلاق خود از این روایت داستانی زیبا آفریده است و در این داستان عشق مطلوب خود را منعکس کرده است. شاعران مقلد او نیز با استفاده از تخیل خود در روایت نظامی تغییراتی ایجاد کرده و منظومه ای دیگر با تفاوتهایی جزئی آفریده اند.