چکیده: به منظور ارزیابی اثر جایگزینی دو رقم سورگوم بجای ذرت جیره بر قوام گوشت، مورفولوژی روده کوچک، قابلیت هضم ایلئومی مواد مغذی و عملکرد رشد در جوجه‎های گوشتی، آزمایشی با استفاده از 420 قطعه جوجه گوشتی سویه تجارتی راس 308 در قالب یک طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. هفت جیره آزمایشی شامل شاهد (بر پایه ذرت)، سطوح 3/33، 7/66 و 100 در صد جایگزینی از 2 رقم سورگوم (اسپید فید و جاروئی) بجای ذرت جیره، در سه تکرار و به تعداد 20 قطعه جوجه در هر تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. مطابق نتایج، در طول دوره آزمایشی استفاده از هر دو رقم سورگوم تا سطح 100 درصد جایگزینی، سبب کاهش عملکرد رشد طیور نشد و حتی سطوح جایگزینی 3/33 و 7/66 درصد از رقم اسپید فید و 7/66 درصد از رقم جاروئی به افزایش وزن بهتری انجامید (001/0p<). دربین اوزان نسبی اندام ها، فقط وزن نسبی سنگدان با سطوح بالای جایگزینی سورگوم (7/66 و 100) افزایش نشان داد (001/0p<). اثر معنی داری از لحاظ آماری بین تیمارهای مختلف بر ph محتویات سنگدان و سکوم مشاهده نشد. قابلیت هضم ماده خشک با 100 درصد جایگزینی سورگوم اسپید فید و همه سطوح جایگزینی رقم جاروئی و قابلیت هضم چربی با 100 در صد جایگزینی رقم جاروئی و همه سطوح جایگزینی رقم اسپیدفید کاهش نشان داد (05/0p<). استفاده از سطوح 7/66 و 100 درصد جایگزینی رقم جاروئی به کاهش قابلیت هضم ماده آلی منجر شد (05/0p<). جیره های آزمایشی تاثیر معنی داری بر پارامتر های مورفولوژیکی بخش ژژنوم نداشت. با افزایش سطوح جایگزینی ارقام سورگوم تولید مالون دی آلدئید گوشت ران و سینه پرندگان تغذیه شده در روز های صفر و ده نگهداری در یخچال به طور معنی داری کاهش نشان داد (001/0p<). طبق نتایج این مطالعه می توان گفت: با اینکه امکان جایگزینی کامل هردو رقم سورگوم مورد مطالعه با ذرت جیره بدون داشتن تاثیر سوء بر عملکرد رشد وجود دارد اما با توجه به بهبود عملکرد رشد و قوام گوشت در مقایسه با گروه شاهد و عدم تاثیر سوء بر قابلیت هضم مواد مغذی تا 7/66 درصد سطح جایگزینی ارقام مورد مطالعه توصیه می شود.