نام پژوهشگر: معصوم گودرزی
معصوم گودرزی ویدا شقاقی
الف. موضوع و طرح مسئله (اهمیت موضوع و هدف): به شکلی متداول و بر حسب سنت انتقال اطلاعات در روزنامه ها، سر عنوان (تیتر) خبری روزنامه شاخص مهمترین خبری است که در این رسانه همگانی درج می شود.این سر عنوان ها دارای چند ویژگی بنیادین اند. نخست اینکه باید مجموعه اطلاعات یک خبر اصلی را در خود گنجانده باشند. دوم اینکه به شکلی ارائه شوند که مخاطب را مجذوب سازند. در چنین شرایطی فضای ارائه ی این سرعنوان مشکل عمده ای در برابر دو ویژگی اصلی این عبارت ها پدید می آورد و آن اینکه نمی توان از ساخت های متداول زبان خودکار برای ساخت چنین سرعنوان هایی استفاده کرد. در این شرایط معمولا بخشی از جمله اصلی خبر حذف می شود اما فضایی در اختیار مخاطب قرار می دهد تا به کمک واحدهای حاضر در سرعنوان به درک معنی جمله ی اصلی برسد. در هر سر عنوان نگارنده ابتدا واژه های کاهش یافته را بررسی کرده و اگر سر عنوان ابهام داشت به ذکر چند مورد از واژه های حذف شده می پردازد تا آنجا که ابهام سر عنوان برطرف شود. واژه های حذف شده از متن خبر آورده می شود زیرا خواننده با دانش زبانی و بافتی خود نمی تواند به آنها پی ببرد. می توان گفت واژه های حذف شده هر سر عنوان به اندازه ی متن خبر است که در زیر سر عنوان آورده می شود. همچنان که گفته شد نگارنده فقط به میزان رفع ابهام از سر عنوان ، به ذکر واژه های حذف شده می پردازد و جمله ای از متن خبر را که قسمت عمده سر عنوان از آن گرفته شده است در زیر هر سر عنوان آورده است. ب. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسش ها و فرضیه ها: سعی نگارنده بر این است تا سرعنوان روزنامه ها را توصیف کند و به تحلیل عنصرهای محذوف بپردازد. چهارچوب نظری این رساله بر پایه ی معناشناسی مفهومی جکندوف می باشد. بدین گونه که معنای واژگان از طریق واژگان دیگر در سطح جمله به دست می آید. بخش اصلی این رساله مربوط می شود به بررسی فرایند کاهش معنایی که اولین بار توسط کوروش صفوی ( 1379:247) مطرح شد و در مقالهای (1379) به صورت مفصل به آن پرداخته است و تفاوت های آن را با فرایند حذف بیان می کند پرسش های پژوهش: الف: در سر عنوان روزنامه ها کدام واحد های واژگانی امکان کاهش میابند اسم ،فعل یا نشانه دستوری ؟ ب: کدام یک از موارد در "پرسش یک" امکان کاهش بیشتری دارند و بیشتر می توانند در سر عنوان ها کاهش بیابند؟ فرضیه های پژوهش: الف: همه ی واحدهای واژگانی می توانند کاهش بیابند. ب: کاهش فعل بیشتر از دیگر عناصر واژگانی است. پ. روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه ی مورد تحقیق، نمونه گیری و روش های نمونه گیری، ابزار نمونه گیری، نحوه ی اجرای آن، شیوه ی گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: در این فصل نگارنده با تحلیل داده ها به بررسی فرایند کاهش می پردازد. طریقه جمع آوری داده ها در این رساله به این صورت است که نگارنده 100 تیتریک از روزنامه های "شرق"، "ایران"، "کیهان" و "روزگار" را انتخاب کرده و به بررسی فرایند کاهش در آنها می پردازد. از هر روزنامه 25 تیتریک در 25 روز متفاوت با موضوعات مختلف یه صورت تصادفی انتخاب شده است. دو روزنامه "ایران" و "کیهان" جزء روزنامه های جناح راست (اصولگرا) و "شرق" و "روزگار" جزء روزنامه های جناح چپ (اصلاح طلب) به حساب می آیند. ترتیب ارائه داده ها، با توجه به اسم روزنامه ها، مطابق ترتیب الفبایی است یعنی بدین ترتیب ایران، روزگار، شرق و کیهان. به مهمترین و درشت ترین سر عنوان که در نیمه ی بالایی صفحه اول روزنامه چاپ می شود تیتریک گفته می شود. تیتر یک روزنامه ها در یک روز متفاوت است و سردبیر روزنامه است که تیتریک را انتخاب می کند. تیتریک یکی از مهمترین ویژگی ها برای روزنامه به حساب می آید زیرا گاهی خواننده با یک نگاه در صفحه ی اول روزنامه، تصمیم می گیرد روزنامه را بخرد، بنابرین این سر عنوان باید از جذابیت کافی برخوردار باشد و از اصول تدوین سر عنوان پیروی کند. از آنجا که یکی از اصول سر عنوان نویسی کوتاه بودن آن و پرهیز از دراز گویی است پس تعدادی از واژه ها به ضرورت باید از قلم بیافتند. نگارنده با جمع آوری داده ها سعی دارد به بررسی این دسته از واحدهای واژگانی بپردازد تا روشن سازد که معمولا چه واژه هایی از سر عنوان کاهش می یابند ولی معنای آنها درک می شود. در هر سر عنوان نگارنده ابتدا واژه های کاهش یافته را بررسی کرده و اگر سر عنوان ابهام داشت به ذکر چند مورد از واژه های حذف شده می پردازد تا آنجا که ابهام سر عنوان برطرف شود. واژه های حذف شده از متن خبر آورده می شود زیرا خواننده با دانش زبانی و بافتی خود نمی تواند به آنها پی ببرد. می توان گفت واژه های حذف شده هر سر عنوان به اندازه ی متن خبر است که در زیر سر عنوان آورده می شود. همچنان که گفته شد نگارنده فقط به میزان رفع ابهام از سر عنوان ، به ذکر واژه های حذف شده می پردازد و جمله ای از متن خبر را که قسمت عمده سر عنوان از آن گرفته شده است در زیر هر سر عنوان آورده است. ت. یافته های تحقیق : با بررسی داده ها به این نتایج رسیدیم: از مجموع کل داده ها 87 مورد کاهش اسم داشته ایم. از مجموع کل داده ها 46 مورد کاهش نشانه ی دستوری داشته ایم. از مجموع کل داده ها 46 مورد کاهش فعل داشته ایم. ث. نتیجه گیری و پیشنهادات: با بررسی داده ها به این نتیجه می رسیم که در حدود 60 درصد سر عنوان ها فعل ندارند اما با بررسی داده ها متوجه می شویم که تمامی این فعل ها کاهش نیافته اند بلکه تعدادی حذف شده اند و یا اینکه ساختار سر عنوان ، یک "عبارت" است و نه یک "جمله" و نیازی به فعل ندارد. و همچنین می بینیم که تنها 46% کاهش فعل داشته ایم و 87% کاهش اسم و 42% کاهش نشانه دستوری. بنابراین کاهش اسم بیشتر از باقی موارد است و نتیجه ی بدست آمده فرضیه ی دو را می کند فرایند کاهش و افزایش معنایی می توانند در تحقیقات بسیاری بررسی شوند. برای مثال: بررسی این فرایند در مجلات، متون خبری، تبلیغات و .... و مقایسه نتایج آنها با پژوهش های قبلی و رسیدن به جواب این سوال که آیا کاهش معنایی در این حوزه ها نتایجی مشابه دارد یعنی آیا در آن مطالب نیز کاهش اسم بیشتر از باقی عناصر واژگانی است؟ با توجه به اینکه در مورد متون ادبی پیام متن از طریق هم نشینی واژه ها منتقل می شود و بار معنابی بسیاری از واژه ها تغییر می کند و ما با کنار هم قرار دادن واژه ها و کاهش و افزایش معنایی که بین آن ها اتفاق می افتد پیام را درک می کنیم. می توان به بررسی فرایند کاهش و افزایش معنایی در این متون پرداخت. هم چنان که گفته شد اگر یک واژه از قلم بیافتد ولی معنایش درک شود معنای خود را به واژه ای دیگر داده است و آن واژه دارای افزایش معنایی شده است. می توان به بررسی واژه هایی در متون ادبی، خبری، مجلات، تبلیغات و .... بپردازیم که دارای فرایند افزایش معنی می شوند و ببینیم کدام واحدهای واژگانی بیشتر امکان افزایش معنایی را دارند و نتایج را با نتایج کاهش معنایی مقایسه کنیم