چکیده عدس از جمله حبوبات مهم می باشد که در رژیم غذایی انسان ها سهم ویژه ای را به خود اختصاص داده است. عدموجوداطلاعاتعلمی مناسبدرارتباطباخصوصیاتفیزیکوشیمیایی، کیفی و هندسیبذر عدس و فرآورینامناسب آنمنجر به کاهش کارآیی و افزایش ضایعات تولید می گردد. لذا دستیابیبهاطلاعاتعلمیپایهدررابطهبا اینخصوصیات که نقش اساسی در طراحی تجهیزات مورد نیاز کشت، برداشت، انتقال، انبارداری و فرآوری محصول ایفا می نمایند، ضروری به نظر می رسد. هدف از این تحقیق، مطالعه برخی از خصوصیات فیزیکوشیمیایی، هندسی و کیفی دانه نسل های والدین، f2، f3 و bc1.1 و bc1.2 (حاصل از تلاقی نسل f1 با والدین) حاصل از دو تلاقی عدس می باشد. از کلکسیون ژنوتیپ های عدس موجود در دانشکده کشاورزی شهرکرد ژنوتیپ های قزوین (ghazvin)، l-3685 و lc-74-1-5-1برای ایجاد دو تلاقی مختلف مورد استفاده قرار گرفت. مواد ژنتیکی مورد استفاده در این دو تلاقی شامل دو لاین والدی l-3685،lc-74-1-5-1 و نسل های f2،f3، bc1.1 و bc1.2 و در تلاقی دیگراز والد l-3685 و والد ghazvin (قزوین) که توده محلی است و نسل های f2، f3،bc1.1 و bc1.2 می باشد. این تحقیق در سال 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد انجام پذیرفت. تنوع قابل توجهی برای صفات مختلف در میان هر سه ژنوتیپ و همچنین در میان نسل هایf2، f3، bc1.1 و bc1.2 مشاهده شد. میانگین ها و ضریب تغییرات (cv) در میان نسل های والدین، f2 و f3برای صفات گوناگون متفاوت بود.نتایج مقایسه میانگین نسل ها برای صفات فیزیکوشیمیایی در تلاقی l-3685 و lc74-1-5-1 و نسل های در حال تفکیک آن ها نشان داد که دو والد از لحاظ صفات وزن صد دانه، حجم دانه، چگالی دانه، وزن مخصوص ظاهری، ظرفیت آبگیری، آماس دانه، شاخص آماس و درصد تخلخل از نظر آماری دارای اختلافات معنی دار با یکدیگر می باشند. نتایج ضریب تغییرات برای صفات فیزیکوشیمیایی نشان داد که در همه صفات مقدار ضریب تغییرات در نسل های در حال تفکیک کمتر از نسل والدین بود و با پیشرفت نسل ها مقدار ضریب تغییرات در برخی صفات در نسل f3 کاهش یافته بود. نتایج تجزیه واریانس برای خواص هندسی نشان داد که صفات قطر دانه، ضخامت دانه، میانگین حسابی قطر و قطر معادل دانه در سطح 1 درصد و صفات میانگین هندسی قطر، سطح جانبی دانه، سطح مقطع دانه و ضریب کرویت در سطح 5 درصد در بین نسل های مختلف معنادار گردیده اند. این نتایج نشان می دهد که بین نسل های والدین ونسل های f2، f3، bc1.1 و bc1.2 اختلافات شدیدی از لحاظ صفات مهم هندسی وجود دارد. میانگین والد l-3685 در صفات ضخامت دانه، قطر معادل دانه و ضریب کرویت با میانگین های 08/2 میلی متر، 32/3 میلی متر و 6/87 درصد از میانگین والد lc74-1-5-1 با مقدارهای 96/1 میلی متر، 05/3 میلی متر و 7/80 درصد بیشتر بود و این دو والد تفاوت های معناداری در سطح 1 درصد با هم داشتند. میانگین نسل f2 در این تلاقی در صفات قطر دانه، میانگین حسابی و هندسی قطر، قطر معادل دانه، سطح جانبی و مقطع دانه به والد l-3685 متمایل تر بود. همچنین نسل f2 با نسل f3 در صفات میانگین حسابی قطر، میانگین هندسی قطر، قطر معادل دانه، سطح جانبی دانه و سطح مقطع دانه تفاوت های معناداری داشت و در بقیه صفات بین این دو نسل تفاوت های معناداری مشاهد نشد. نتایج حدود و ضریب تغییرات خواص هندسی در نسل های والدین و در حال تفکیک نشان داد که نسل والدین در صفات مختلف هندسی دارای بیشترین مقدار ضریب تغییرات نسبت به نسل های در حال تفکیک می باشد.نتایج تجزیه واریانس برای صفت پروتئین نشان داد که بین نسل های والدین و در حال تفکیک از لحاظ این صفت تفاوت معناداری در سطح 1 درصد وجود دارد.