با هدف بررسی تأثیر ماده آلی (بقایای یونجه) و گوگرد بر اشکال مختلف فسفر در خاک های با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مختلف (آهکی، سدیمی و اسیدی)، دو آزمایش گلدانی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی و در سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به مرحله اجرا درآمد. برای این منظور شش نمونه خاک، با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مختلف شامل یک خاک سدیمی، سه خاک آهکی، یک خاک اسیدی و یک خاک خنثی به ترتیب از استان های همدان، زنجان و گیلان تهیه و مورد استفاده قرار گرفت. در آزمایش اول نمونه های چهار کیلوگرمی از خاک های مختلف با سه سطح ماده آلی (صفر، 5/2 و 5 درصد) تیمار و به مدت دو ماه در شرایط رطوبت مزرعه خوابانیده شدند. در آزمایش دوم فقط خاک های آهکی و سدیمی مورد استفاده قرار گرفتند و با سطوح مختلف گوگرد (صفر، 05/0 و 1/0 درصد) تیمار و به مدت دو ماه خوابانیده شدند. سپس از نمونه های خوابانیده شده نمونه های فرعی جهت اندازه گیری اشکال مختلف فسفر تهیه، و مابقی خاک ها برای کشت ذرت مورد استفاده قرار گرفتند. میزان فسفر جذب شده توسط گیاه ذرت در تیمارهای مختلف محاسبه و مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که اثر نوع خاک و سطوح ماده آلی بر اشکال مختلف فسفر معنی دار بودند. افزودن ماده آلی به خاک اشکال nahco3-pi، naoh-po، acid-p و فسفر باقی مانده را در همه خاک ها به طور معنی داری افزایش داد، ولی با افزودن ماده آلی مقدار nahco3-po در همه خاک ها به جز خاک سدیمی کاهش یافت. افزودن ماده آلی موجب کاهش naoh-pi در خاک اسیدی شد. اثر نوع خاک و سطوح گوگرد بر اشکال آلی و معدنی فسفر خاک به جز بخش naoh-po معنی دار بود. افزودن گوگرد به خاک های آهکی و سدیمی فسفر قابل جذب را در تمامی خاک ها، به جز یک خاک افزایش داد. فسفر قابل استخراج با اسید (acid-p ) نیز در اثر افزودن گوگرد افزایش یافت ولی بقیه اشکال فسفر از الگوی مشخصی پیروی ننموند. کاربرد ماده آلی و گوگرد موجب افزایش وزن خشک گیاه و میزان فسفر جذب شده توسط گیاه ذرت گردید. ضرایب همبستگی بین اشکال مختلف فسفر و فسفر جذب شده توسط گیاه نشان داد که فسفر جذب شده توسط گیاه با اشکال nahco3-pi، naoh-pi و naoh-po همبستگی مثبت و معنی داری داشت.