محوطه ی هخامنشی دهانه غلامان در 44 کیلومتری جنوب شرق زابل، از مهم ترین محوطه های شناخته شده ی این دوره است که در سال 1960 میلادی توسط امبرتو شراتو به طور تصادفی شناسایی شد. شواهد و مدارک باستان-شناختی به دست آمده از این محوطه بیانگر سیستم شهرسازیِ از پیش تعیین شده و منسجم در این مکان است که شامل بناهای متعددی با کاربری های مختلف از جمله مسکونی، عمومی- اداری، مذهبی، سلطنتی و... است و این امر نشانگر طبقات مختلف اجتماعی در این شهر است؛ از این رو مطالعه ی زندگی این طبقات و گروه ها، ضمن سودمندی، زمینه های صنعتی و ارتباطات فرهنگی آن با دیگر مناطق را به نمایش می گذارد. در علم باستان شناسی داده های گردآوری شده راهی برای بازسازی زندگی گذشتگان هستند. بنابراین مطالعه ی داده های خام می توانند به اطلاعات معتبر تبدیل شوند. سفال که از داده های شاخص و کلیدی در باستان شناسی به شمار می رود موضوع محوری این پایان نامه است که می کوشد با مطالعه ی این ماده ی فرهنگی فراوان و تجزیه ناپذیر به شناخت بیشتری از تمدن و فرهنگ هخامنشیان در منطقه ی زرنکا (سیستان) نایل آید. تک دوره بودن محوطه ی دهانه غلامان که میزان خطای گاهنگاری سفال آن را پائین می آورد و عدم مطالعه ی روشمند سفال های دوره هخامنشی شرق ایران، ضرورت چنین پژوهشی را آشکار می سازد. با توجه به اهمیت این موضوع، سفال های شاخص فراوانی از میان انبوه سفال های محوطه، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده از مطالعه ی نمونه های شاخص نشان می دهد که سفال دهانه غلامان مطابق با معیارهای مشخص تولید می شده است. چنان که مهارت سفالگران این محوطه در کنترل کوره منجر به تولید سفال های مطلوب گردیده و ضمن رعایت این مساله اشکال گوناگونی از سفال در این شهر رواج داشته است. نیاز و نوآوری در صنعت سفالگری منطقه، علاوه بر تولید گونه های رایج سفالی دوره هخامنشی موجب ساخت گونه های بومی نیز شد. اشکال مختلف ظروف سفالین دهانه غلامان و ویژگی های تکنیکی و فنی آن ها با نمونه های مشابه در سایر مناطق امپراتوری نشان دهنده ی یک ارتباط و پیوند فرهنگی و تمدنی نزدیک با زرنکه در عهد هخامنشی است.