نام پژوهشگر: الهه حسن خویی

مرکز همایش و نمایش آیین های مذهبی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اسلامی تبریز - دانشکده هنر و معماری 1391
  الهه حسن خویی   قاسم مطلبی

-1-پیشینه و شرح موضوع: بیان احساسات درونی بشر در طول تاریخ، بعنوان ابزاری جهت گسترش مفاهیم فرهنگی و قومی به صورت های مختلفی انجام پذیرفته است. اولین فرم این انتقال از ترکیبات حرکات موزون و اصوات طبیعی بصورت نمایش های قبیله ای ریشه در فرهنگ و آداب و آیین های قبیله داشته است. ادبیات، مذهب و موسیقی در کنار صحنه آرایی بستر نمایش را شکل می دهند که این نکته موجب اهمیت هنرهای نمایشی در ارتباط با سایر هنرها می باشد. ایرانیان همواره نمایش ها ی آیینی و مذهبی را جزئی ازفرهنگ و سنتهای خود تلقی نموده این مراسم و هنرهای نمایشی از ایران باستان در این سرزمین پاگرفت وبا ورود آیین اسلام به این سرزمین این هنر، جایگاه والای خود را از دست نداد ویکی از ارزشمندترین نمایشهای ملی و مذهبی ایران یعنی تعزیه و شبیه خوانی در این مقطع شکل گرفت که از یکسو الهام بخش زندگی و از سوی دیگر راهنمای رستگاری اند و به زبان تمثیلی ترکیبی از دین و آیین و اخلاق و سرگرمی اند. دراین عرصه،عالم هستی،شخصیتها، صحنه ها، تمثیل و مظهری از تجلیات وجودند و هدف نهایی با بیان غیر مستقیم،انگیختن احساسات کیفی و حالات ویژه انسانی است. انواع آیین های مذهبی، تعزیه، نقالی،نمایش های عروسکی،روحوضی،شاهنامه خوانی، بازی های قهوه خانه ای،وانواع ورزش های نمایشی اشکال مختلف فعالیتهای نمایشی در ایران بوده است.بدین گونه است که تئاتر از دل اسطوره و ایین ها در آمده و رشد کرده است. 1-2-فرضیه و روش انجام تحقیق روش انجام تحقیق در این پروژه به صورت کتابخانه ای و میدانی انجام خواهد شد، با توجه به لزوم بررسی ابنیه های موجود در مکان خاص این هنر در داخل و خارج کشور در گذشته و حال بمنظور آشنایی بافرم ها و ساختمانهای مشابه،استفاده از کتابهای مرجع کتابخانه های معتبر دانشگاهی و سایتهای اینترنتی بخش مهمی از مطالعات پروژه را بخود اختصاص خواهد داد، برخی از پایان نامه های رشته تئاترو طراحی صحنه نیز در مقاطعی بسیار مفیدند، دفترچه مطالعات دفتر فنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز کمک موثری در جهت شناخت ساختار پروژه خواهد بود. همچنین ازآنجاییکه نمایش کاملا انسان وار است و بطور کامل نظری نمیباشد نیازمند تحقیقات میدانی گسترده خواهد بود.این بخش از تحقیقات شامل بازدید و عکسبرداری از سایت، بازدید از سالن های تئاتر کشور و...خواهد بود. 1-3-اهداف طرح: علت اصلی نیاز انسان معاصر به نمایش و بازنمایی آیین های مذهبی از جهت نیازی است که به معنویت احساس می کند. در واقع غفلت از جنبه معنوی حیات و تمرکز بر جنبه های مادی، به مرور این آگاهی را به بشر داده که وجهی و ساحتی از حیات او مغفول مانده و او دانسته یا ندانسته در پی پاسخگویی به آن نیاز است که در نظر گرفتن مرکز برای همایش و نمایش آیین های مذهبی برای ارضای بخشی از این نیاز وی از الزامات است. علاوه بر آنکه اجرای مراسمات و نمایش های این چنینی باعث تقویت روحیه مذهبی و جمعی می گردد اما با گذشت زمان در صورت نبود مکانی مناسب برای اجرا، چنین مراسماتی که برخاسته از فرهنگ و دین مردم اند آنچنان که باید و شاید مورد توجه عموم قرار نگرفته و محدود به اجراهای پراکنده و خرد مقیاس خواهند شدکه درخور آیین هایی بدان قداست و اصالت نخواهد بود. بنابراین برماست طراحی مجموعه ای جهت بنمایش کشیدن و بعبارتی هنری کردن میراث مذهبی، تا مردم و آیین (بطور مشخص آیین های مذهبی) را بی واسطه در کنار هم بنشاند و گامی موثر در جهت تقویت باورهای مذهبی و روحیه وحدت طلبی باشد. 1-4- اهمیت، ضرورت و کاربرد تحقیق برخورد فرهنگی و فرامحلی و بازنمایی سنت ها و آیین های مذهبی محلی، تنها راه حل جلوگیری از نابودی سنت های محلی مذهبی در مواجهه با روندهای نوسازی و توسعه و گسترش فرهنگ شهری است. از این طریق تلقی نسل جدید و جوان مردم محلی را نسبت به میراث سنتی تغییر داده و بواسطه هنری شدن، این آیین ها برای آنها ارزش و منزلت پیدا می کنند، از سوی دیگر بخشی از انرژی نهادهای فرهنگی مدرن را برای حفظ و تداوم این آیین ها به خدمت می گیرد. اگر این سنتها و آینی ها حفظ شوند و از لحاظ فرهنگی ارزش آنها برای مردم امروز شناخته شود، مردم محلی می توانند با تعلق خاطری دوگانه یعنی هم به عنوان بخشی از میراث فرهنگی باارزش و هم به عنوان بخشی از میراث معنوی شان، به تداوم این آیین ها همت بورزند. به عبارت دیگر هنری کردن و بازنمایی میراث مذهبی، می تواند مقدمه ای برای حفظ و احیای آنها در آینده باشد.