مبادله تجاری مرزی یکی از شاخص های اصلی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و نیز امرار معاش مردم مرزنشین می باشد. مبادله تجاری و اقتصاد پویای مناطق مرزی می تواند نقشی اساسی در ترقی و پیشرفت توسعه پایدار به ویژه اقتصاد نواحی مرزی، بهبود استانداردهای زندگی مردم، کاهش فقر، توزیع مناسب درآمد، ایجاد روابط دوستی و آشنایی بیشتر، تسریع همکاری های بیشتر بین نواحی مرزی داشته باشد. امروزه اینگونه مسائل در دو سوی مرز باعث شده تا کشورهای همسایه در قالب بازارچه های مشترک مرزی، که از شناخته شده ترین روش های توسعه اقتصادی مرزنشینان به شمار می رود و می تواند تحولی مناسب در تولید، ایجاد اشتغال، تثبیت جمعیت مرزنشین، افزایش درآمد و نهایتاً توسعه پایدار ایجاد نماید و به سمت همکاری های متقابل منطقه ای هدایت شوند اقدام نمایند. در این تحقیق به تحلیل اثرات مبادلات مرزی رسمی و غیررسمی بر رشد فیزیکی، اقتصادی-اجتماعی شهرهای مجاور و همچنین بر تغییرات کاربری های درون محدوده شهری پرداخته شده و شهر بانه به عنوان نمونه، مورد مطالعه قرار گرفته است. روش مورد استفاده برای تحلیل در این پژوهش روش توصیفی و تحلیلی-تطبیقی می باشد که در آن برای ترسیم نقشه گسترش شهر از تصاویر ماهواره ای و با استفاده از نرم افزار (idrisi) بهره گرفته شد. همچنین از نرم افزارهای auto cad و arc gis جهت ترسیم نقشه ها و از spss برای تحلیل داده های پرسش نامه استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که مبادلات مرزی رسمی و غیررسمی از لحاظ فیزیکی، اقتصادی-اجتماعی تأثیر شگرفی بر شهر بانه گذاشته و رونق و رکود مبادلات مرزی منجر به واکنش شهر نسبت به این تغییرات به صورت رشد فیزیکی، جذب جمعیت، اشتغال و بیکاری، رفاه یا عدم رفاه و ... برای ساکنان شده است. مبادلات مرزی همچنین منجر به تغییر کاربری های اراضی درون شهری بخصوص در محدوده بازار شهر و تثبیت نقش شهر به بازرگانی -خدماتی شده است.