نام پژوهشگر: زهره کامران آزاد

بازتاب گفتمان عصر ایلخانی بر کاشیهای زرین فام تخت سلیمان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اسلامی تبریز - دانشکده هنر 1391
  زهره کامران آزاد   الله شکر اسداللهی تجرق

اوج شکوفایی و رواج سفالینه های زرین فام در دوره ایلخانی می باشد. کاشی های زرین فام از شاخص ترین عناصر تزیینی در معماری اسلامی ایران است که در این دوره نمودی بارز می یابد و پس از آن نیز رو به افول می گذارد. واکاوی مفاهیم بی شماری که در این کاشی ها می باشد؛ علاوه بر جنبه های فنی، ساختاری و زیبایی شناسی، تصویری تمام عیار از شرایط حکومتی و زندگی مردمان این دوره را در ابعاد گوناگون سیاسی، مذهبی، اجتماعی، فرهنگی و هنری پیش روی ما قرار می دهد. پس از اتمام جنگ شمشیرها، مغولان فاتح به دنبال کسب مشروعیت و به منظور تداوم حکومتی که ماهیتا نظامی بود؛ روش دیگری را اتخاذ کردند که می توان آن را سیاست های فرهنگی نامید. سیاست های فرهنگی آنان مبتنی بر اشاعه فرهنگ و هنر، اقدام به عمران و آبادی و بازسازی ویرانه های حاصل از جنگ بود. کوشش ایلخانان برای کسب مشروعیت و تثبیت حکومت خویش، آثاری هنری وابسته به دستگاه قدرت از جمله کاشی های زرین فام تخت سلیمان را تبدیل به رسانه ای کرده است که از طریق آن به نمایش قدرت و مشروعیت پرداخته است. نظام های کلامی و دیداری این کاشی ها در قالب یک مجموعه واحد با تعداد بی شماری از نمادها و مفاهیم در کنار یکدیگر به بیان پیام هنرمند و ایده قدرت از جانب حکومت می پردازد. فرایند بررسی این نوشتار ارتباط میان تحولات اجتماعی و هنر در کاشی-های زرین فام تخت سلیمان با رویکرد نشانه شناسی ساختارگرایانه و تحلیل گفتمانی می باشد که در نهایت با تحلیل عناصر بصری و کلامی کاشی، بازتاب گفتمان قدرت و شرایط سیاسی، اجتماعی و مذهبی موثر بر ساختار هنری را نشان می دهد.