مقدمه وهدف: احساس خشکی دهان شکایتی شایع در بین بیماران مراجعه کننده به کلینیکهای دندانپزشکی است که میتواند مشکلات بسیاری از جمله درد در دهان ومشکل در بلع غذا راایجاد کرده و باعث کاهش کیفیت زندگی شود. تشخیص وجود یا عدم وجود تغییر در ساختار غدد بزاقی درکنترل این شرایط موثرخواهد بود. از آنجا که تا کنون مطالعه ای در خصوص تغییرات ساختاری غدد بزاقی در بیماران مبتلا به خشکی دهان دهان بوسیله سونوگرافی و mr سیالوگرافی بطور همزمان صورت نگرفته است و از طرفی mr سیالوگرافی هنوز در کشور ما بطور کاربردی مورد استفاده قرار نمیگیرد لذا هدف ما در این مطالعه معرفی این تکنیک وبررسی یافته های mr سیالوگرافی و سونوگرافی افراد مبتلا به گزروستومی است. مواد و روشها: دراین مطالعه توصیفی- تحلیلی از نوع مقطعی mr سیالوگرافی همراه با تحریک ترشح بزاق، بر روی 15بیمار با شکایت از خشکی دهان و 11 داوطلب سالم، انجام شد. قابلیت مشاهده مجرای اصلی غده بزاقی ومجاری فرعی، قبل و بعد از تحریک ترشح بزاق در دو پلن آگزیال و ساژیتال ، ارزیابی شده و به سه گروه (خوب،متوسط وضعیف) تقسیم بندی گردید. 14نفر از بیماران و 10 فرد نرمال ،سونوگرافی شدندوخصوصیات پارانشیم غدد بزاقی آنها از نظر هموژنیسیتی در5گروه( 0 =پارانشیم هموژن,1=غیر هموژنیسیتی خفیف,2= غیر هموژنیسیتی مشخص,3= غیر هموژنیسیتی شدید,4=آتروفی غده)و از نظر اکوژنیسیتی در 3 گروه(هیپواکو،ایزواکو،هیپراکو)طبقه بندی شد ،ابعاد غدد بزاقی نیز اندازه گیری گردید.اطلاعات بدست آمده توسط آزمونهای آماری pearson chi-square ،independent t-test,dependent t-test, مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: در این مطالعه اختلاف معنادار بین میزان مشاهده شدن مجاری غدد بزاقی در mr سیالوگرافی قبل و بعد از تحریک ترشح بزاق در افراد سالم وجودنداشت. در افراد مبتلا به گزروستومی اختلاف معنادار بین میزان مشاهده شدن مجاری غدد بزاقی در mr سیالوگرافی قبل و بعد از تحریک ترشح بزاق در غده پاروتید ساژیتال چپ و راست(p-value=0.033) و همچنین غده تحت فکی چپ ساژیتال دیده شد (p-value=0.035)ودر سایر موارد اختلاف معنادار وجود نداشت. اختلاف معناداربین میزان مشاهده شدن مجاری غدد بزاقی در mr سیالوگرافی در افراد سالم و مبتلا به گزروستومی فقط در سمت چپ غده پاروتید ساژیتال دیده شد(p-value=0.004)و در سایر موارد اختلافی وجود نداشت. بعلاوه بین خصوصیات پارانشیم غدد بزاقی افراد سالم و مبتلا به گزروستومی و ابعاد غدد بزاقی این دو گروه اختلاف معنادار در اولتراسونوگرافی یافت نشد. همچنین ارتباط معنا دار بین یافته های mr سیالوگرافی و اولتراسونوگرافی وجود نداشت. نتیجه گیری: دراین مطالعه بین یافته های mr سیالوگرافی و اولتراسونوگرافی در دو گروه مورد مطالعه ارتباط معنادار یافت نشد که می تواند احتمالا بدلیل عدم وجود مشکل ساختاری در غدد بزاقی بیماران است و منشا سایکولوژیک گزروستومی در این افراد مطرح شود. واژه های کلیدی: - اولتراسونوگرافی- mr سیالوگرافی-خشکی دهان-غدد بزاقی

امروزه بیش از 633 میلیون نفر در جهان مبتلا به دیابت بوده و میزان آن به سرعت در حال افزایش است. دیابت مشکلات متعددی از جمله تخریب عروق خونی، بیماری های قلبی، نوروپاتی، خشکی دهان و به طور کلی کاهش کیفیت زندگی را با خود به همراه دارد. با توجه به شیوع بالا و عوارض زیاد آن، مطالعه روی این بیماری جزء اولویت های پژوهشی و درمانی بسیاری از جوامع است. لذا بر آن شدیم تا با استفاده از اولتراسونوگرافی که تکنیک آسان و قابل اعتماد و بدون خطر می باشد به ارزیابی غدد بزاقی افراد مبتلا به دیابت و بررسی تغییرات نسج غددی بپردازیم. مواد و روش: در این مطالعه مورد شاهدی به بررسی 131 غده بزاقی پاروتید و 131 غده بزاقی تحت فکی مربوط به 85 بیمار مبتلا به دیابت و 22 فرد سالم در محدوده سنی 1 تا 31 سال پرداختیم. گروه مبتلایان به دیابت بر اساس میزان hba1c به دو دسته دیابت تحت کنترل ) 28 نفر( و دیابت کنترل نشده ) 66 نفر( تقسیم گردیدند. سونوگرافی غدد بزاقی این افراد توسط یک رادیولوژیست با تجربه که از وضعیت ابتلا به دیابت افراد اطلاعی نداشت، و با استفاده از دستگاه سونوگرافی medson v 20 11-12 مگا هرتز( در بیمارستان قائم )عج( شهر مشهد انجام شد. در این مطالعه ( غدد بزاقی افراد از لحاظ اکوژنیسیته در چهار گروه نرمال، هیپراکو خفیف، هیپراکو متوسط و هیپراکو شدید قرار گرفتند. ارتفاع و بعد قدامی خلفی غده بزاقی پاروتید، و بعد مزیودیستالی و مدیولترالی غده بزاقی تحت فکی در سه گروه نرمال، مبتلایان به دیابت کنترل شده و مبتلایان به دیابت کنترل نشده به دقت اندازه گیری و ثبت شد. یافته ها: در این مطالعه 88 درصد نمونه ها خانم و 8 درصد آقا بودند. میانگین سنی گروه نرمال 81/ 81 و گروه مبتلایان به دیابت کنترل نشده 3 / 81/28 ، گروه مبتلایان به دیابت کنترل شده 58 سال بود. بیشترین نمای اکوژنیسیته غدد بزاقی پاروتید و تحت فکی در هر سه گروه مورد مطالعه هیپراکو خفیف بود. آنالیز های آماری کی دو پیرسون و t مستقل نشان داد که اختلاف معنی داری چکیده فارسی 2 بین اکوژنیسیته غدد پاروتید مبتلایان به دیابت کنترل نشده با گروه نرمال و دیابت کنترل شده وجود دارد و اکوژنیسیته پاروتید آنها نسبت به دو گروه دیگر افزایش متوسط تا شدیدی پیدا می کند. )به =1/ ترتیب 1111 p =1/ و 111 p (هم چنین اکوژنیسیته غدد تحت فکی در بیماران مبتلا به دیابت کنترل نشده از گروه نرمال و مبتلایان به دیابت کنترل شده به صورت معنی داری بیشتر بود. ) به =1/ ترتیب 113 p =1/ و 105 p ) ارتفاع غدد بزاقی پاروتید در مبتلایان به دیابت کنترل نشده به صورت معنی داری نسبت به گروه نرمال و مبتلایان به دیابت کنترل شده بیشتر بود، ولی این اختلاف در بعد قدامی خلفی غدد پاروتید و ابعاد غدد تحت فکی به دست نیامد. آزمون همبستگی اسپیرمن ارتباط آماری معنی دار مثبتی بین اکوژنیسیته پاروتید و طول مدت ابتلا به دیابت در گروه مبتلایان به دیابت کنترل نشده را نشان داد. =1/100( p =1/ و 68 r ) طول مدت ابتلا به دیابت اثر چشم گیری بر ابعاد غدد بزاقی پاروتید و ابعاد و اکوژنیسیته غدد بزاقی تحت فکی نداشت. ارتباط آماری معنی داری بین اکوژنیسیته و ابعاد غدد بزاقی پاروتید و تحت فکی با خشکی دهان مشاهده نشد. نتیجه گیری: مطالعه حاضر نشان داد که دیابت کنترل نشده سبب افزایش اکوژنیسیته نسج غدد بزاقی پاروتید وتحت فکی و افزایش ابعاد غده بزاقی پاروتید می شود. همچنین افزایش مدت زمان ابتلا به این بیماری در مبتلایان به دیابت کنترل نشده سبب افزایش بیشتر اکوژنیسیته سونوگرافیک غده بزاقی پاروتید می شود.