هدف از این تحقیق بررسی تثبیت درجا سرب در یک خاک آلوده به سرب با استفاده از سه منبع فسفر: دی آمونیوم فسفات، سوپر فسفات تریپل و نسبت 1:1 اسید فسفریک و سنگ فسفات، در نسبت های مولی p/pb صفر، 3، 6 و9 است.بدین منظور یک نمونه مرکب خاک سطحی (5-0 سانتیمتر) از حاشیه جاده تهران- قم نمونه برداری شد. پس از بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی بر روی نمونه خاک از قبیل بافت خاک، ph، درصد ماده آلی و ... به منظور بررسی اثرات تیمار فسفر بر روی تثبیت درجا سرب، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی انجام شد.نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین خاک نشان داد که از بین سه تیمار فسفر بیشترین تبدیل سرب از جزء غیر باقیمانده به باقیمانده در تیمار دی آمونیوم فسفات و کمترین در تیمار نسبت 1:1 اسید فسفریک و سنگ فسفات بود (01/0p<). نتایج نشان داد منبع دی آمونیوم فسفات بیشترین تأثیر را در خروج سرب از فرم محلول،تبادلی،کربناتی ،پیوند یافته با اکسیدهای آهن و منگنز و سرب موجود دربخش ماده آلی و تبدیل آن به فرم باقیمانده داشت. همچنین نتایج نشان داد که در مجموع تیمارهای سنگ آپاتیت- اسید فسفریک ، سوپر فسفات تریپل و دی آمونیوم فسفات قادر بوده اند به ترتیب 3/18، 4/21و 1/33 درصد از مجموع جزءهای غیر باقیمانده را به جزء باقیمانده تبدیل کنند. نتایج حاصل از مقادیر سرب قابل دسترس گیاه نشان داد که میزان سرب قابل دسترس برای گیاه در نسبت مولی 6 و9 در تیمار نسبت 1:1 اسید فسفریک و سنگ فسفات بیش از دو تیمار دیگر بود در حالی که در نسبت مولی 3 عکس این مشاهده شد. مقدار سرب در بخش هوایی سورگوم پایین تر از حد تشخیص دستگاه جذب اتمی بود. این در حالی بود که در دوگیاه ریشه سورگوم و بخش هوایی اسفناج بیشترین سرب در تیمار سنگ فسفات و کمترین درتیمار دی آمونیوم فسفات مشاهده شد (01/0p<). همچنین با افزایش نسبت مولیp/pb تغییر شکل سرب از جزء غیر باقیمانده به باقیمانده افزایش یافت. نتایج xrd و مقایسه خاک تیمار شده با خاک شاهد نشان داد که افزودن فسفر به خاک باعث تشکیل کانی پایرومورفیت می شود و از بین سه تیمار شدت پیک در گراف مربوط به دی آمونیوم فسفات بیش از دیگر تیمارها بود.