در ادیان گوناگون، اعتقادات و شیوه های دستیابی به آن ها به اشکال متنوعی ابراز می شود که منجر به کثرت گرایی دینی می گردد. کثرت گرایی دینی در دوران معاصر در قالب معنویت جویی های جدید بروز کرده است. این موضوع از جهت پیوند ناگسستنی با حیات اجتماعی نظر جامعه شناسان را به خود معطوف ساخته است. در ایران نیز که موقعیت و جایگاه دین علاوه بر انسجام بخشی و انضباط آفرینی دارای پیامدهای سیاسی و امنیتی است، ظهور این گروه ها مسأله ای مهم تلقی می گردد. در تحقیق حاضر، عرفان های هندی و سرخ پوستی که از جمله عرفان های فعال در کشور هستند، با هدف بررسی آموزه های اجتماعی آن ها با روش تحلیل محتوا و به صورت تطبیقی مورد مطالعه قرار گرفتند. در این راستا ابتدا به مطالعه ی نظری دلایل شکل گیری عرفان های نوپدید پرداخته شد و سپس آموزه های کتاب های اوشو و سای بابا از عرفان های هندی و کتاب های پائولوکوئلیو و کاستاندا از عرفان های سرخ پوستی بصورت تطبیقی مورد مطالعه قرار گرفت. بر پایه ی نتایج این بررسی، در تحلیل عرفان ها بر اساس فراوانی و درصد مقوله ها بیشترین درصد در کتاب های اوشو و کوئلیو متعلق به مقوله ی اجتماعی، در کتاب های سای بابا متعلق به مقوله ی معنویت و در کتاب های کاستاندا متعلق به مقوله ی شناختی می باشد. با توجه به نتایج تحقیق، آموزه های مسئولیت پذیری، عدم خشونت، آزادی، عدالت، هدفمندی در زندگی، صلح، کار و تولید و ... به عنوان آموزه های اجتماعی و آموزه های آرامش، آگاهی، یادگیری و کسب معرفت، غلبه بر ترس، خودشناسی و ... به عنوان آموزه های فردی در این عرفان ها مورد تأکید قرار گرفته اند. سنجش معنی دار بودن یا نبودن اختلاف فراوانی مقوله ها نیز با استفاده از آزمون آماری کای اسکویر انجام گرفت و نتایج نشان داد که اختلاف فراوانی مقوله ها هم در کتاب های هر نویسنده و هم به صورت کلی در عرفان های هندی و سرخ پوستی معنی دار است.