چکیده از آنجایی که تامین مخارج دولت از منابعی مانند نفت، استقراض از بانک مرکزی و غیره می تواند صورت گیرد، اما تجربه سال های گذشته کشورمان نشان می دهد که تکیه بر درآمدهای غیر مالیاتی نامعقول و نا پایدار است و اتکا بر درآمدهای مالیاتی یکی از سالم ترین روشهای تامین مخارج دولتها می باشد. با توجه به اینکه در سالهای اخیر به دلیل کمبود منابع مالی و مالیاتی در ایران، مشکلاتی در اقتصاد بخش عمومی ایجاد شده به طوری که دولت مجبور بوده کسری بودجه خود را از طریق سیستم بانکی تامین نماید. که یکی از اثرات این روش می تواند به ایجاد تورم در کشور منجر شود. لذا معرفی یک نظام مالیاتی با مبنای وسیع تر مانند مالیات بر ارزش افزوده می تواند در افزایش درآمدهای مالیاتی دولت و کاهش مشکلات ناشی از مالیات های تورمی نقش مهمی ایفا کند. با توجه به اجرای 2 ساله نظام مالیات بر ارزش افزوده در کشور، وموانع اجرایی بر سر راه آن به نظر می رسد ارزیابی کارایی نظام مالیاتی ارزش افزوده نسبت به تجمیع عوارض ضروری باشد. این تحقیق در نظر دارد که اجرای نظام مالیاتی جدید را در استان مازندران مورد بررسی قرار دهد و کارایی آن را با توجه به وصولی های انجام شده از شرکت های مشمول این قانون مالیاتی در مدت زمان اجرایی سال های87 ، 88 ، 89 و90مقایسه آن با دوسال قبل از اجرای آن ( 85 و 86 ) مورد مقایسه قرار دهد.پس از جمع آوری اطلاعات و مقایسه آن ها در سال های مختلف تاثیر متغیر مستقل اجرای مالیات بر ارزش افزوده (که شامل مالیات بر فروش کالاو ارائه خدمات می باشد) بر متغیرهای وابسته (درآمد مالیاتی دولت از طریق مالیات بر مشاغل ، مالیات بر شرکت ها ، افزایش مودیان مالیاتی (در بخش اصناف، اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی) مورد بررسی قرار می دهیم . نتایج تحقیقات نشان داده است که متغیر مستقل ارزش افزوده با متغیرهای وابسته مورد بررسی رابطه دارد. یعنی اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده باعث افزایش درآمد دولت ( مشاغل و درآمد شرکت ها) و افزایش مودیان مالیاتی (اصناف، اشخاص حقیقی و حقوقی) می شود . این تحقیق مبتنی بر اطلاعات درآمد مالیاتی و تعداد مودیان مالیاتی استان مازندران می باشد و اطلاعات آن ازاداره کل امور مالیاتی استان مازندران گردآوری شده است. این پژوهش، در مورد جامعه شرکت های استان مازندران و تعداد مودیان مالیاتی در یک قلمرو زمانی 5 ساله با ویژگیهای مندرج در فصل سوم، صورت پذیرفته است. با بررسی ادبیات مالیات بر ارزش افزوده ، مشخص گردید که تعداد زیادی از پژوهشگران این حوزه از این روش برای محاسبه درآمدهای عمومی دولت استفاده نموده اند. به طور کلی می توان گفت اجرای مالیات بر ارزش افزوده موجب افزایش درآمد مالیاتی و نوع منبع درآمدی جدید و با ثبات برای دولت محسوب می شود و از اجرای مالیات بر ارزش افزوده تاکنون طی 5 مرحله، دامنه تعداد مودیان مالیاتی در این نظام گسترش یافت. درآمد حاصل از بخش مالیات تجمیع عوارض طبق تحقیق بعمل آمده از ثبات لازم برخوردار نبوده و در نتیجه منبع درآمدی مطمئنی را برای دولت ایجاد نمی کند. برای آزمون سوالات تحقیق از روش مقایسه ای استفاده شد، در نهایت نتایج محاسبات به دست آمده از تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده ، در ارتباط با سوال های چهار گانه مطرح شده به ترتیب زیر می باشد: خلاصه نتایج حاصل از آزمون سوال های اول ، دوم ،سوم و چهارم تحقیق که در فصل چهارم تشریح شد به شرح زیر می باشد: سوال اول؛ اجرای مالیات بر ارزش افزوده باعث افزایش درآمد دولت (درآمد مشاغل ) می شود . برای آزمون سوال اول تحقیق ابتدا با استفاده از آزمون مقایسه ، به بررسی تاثیر اجرای مالیات بر ارزش افزوده ، قبل و بعد از اجرا آن و تاثیر جایگزینی آن با مالیات تجمیع عوارض نسبت به درآمد دولت(درآمد مشاغل) پرداختیم. با توجه به نتایج بدست آمده می توانیم نتیجه گیری کنیم که اجرای مالیات بر ارزش افزوده به جای مالیات بر تجمیع عوارض موجب افزایش درآمد دولت در بخش درآمد مشاغل می شود. از طرفی مقایسه سال های 87،88،89 و 90 شاهد افزایش درآمد دولت در بخش مالیات بر ارزش افزوده نیز می باشیم. همانطور که از اطلاعات جدول و نمودار 4-3 بر می آید، میزان درآمد مالیاتی مشاغل طی سالهای 87،88،89 و 90 با احتساب مالیات بر ارزش افزوده نسبت به درآمد مالیاتی بدون احتساب مالیات بر ارزش افزوده در سال های مذکور به میزان 0003/0، 0143/0، 0038/0، 0086/0رشد داشته است. سوال دوم؛ اجرای مالیات بر ارزش افزوده باعث افزایش درآمد دولت (درآمد شرکت ها ) می شود . برای آزمون سوال دوم تحقیق ابتدا با استفاده از آزمون مقایسه ، به بررسی تاثیر اجرای مالیات بر ارزش افزوده ، قبل و بعد از اجرا آن و تاثیر جایگزینی آن با مالیات تجمیع عوارض نسبت به درآمد دولت ( درآمد شرکت ها ) پرداختیم . با توجه به نتایج بدست آمده می توانیم نتیجه گیری کنیم که اجرای مالیات بر ارزش افزوده به جای مالیات بر تجمیع عوارض موجب افزایش درآمد دولت در بخش درآمد شرکت ها می شود . از طرفی مقایسه سال های87،88،89 و 90 شاهد افزایش درآمد دولت در بخش مالیات بر ارزش افزوده نیز می باشیم. همانطور که از اطلاعات جدول و نمودار 4-4 بر می آید، میزان درآمد مالیاتی اشخاص حقوقی طی سالهای87،88،89 و 90با احتساب مالیات بر ارزش افزوده نسبت به درآمد مالیاتی بدون احتساب ارزش افزوده در سال های مذکور به میزان017/0 ،235/0،242/0،340/0رشد داشته است. سوال سوم ؛ اجرای مالیات بر ارزش افزوده موجب افزایش درآمد دولت حاصل بخش اشخاص حقیقی می شود . برای آزمون سوال سوم تحقیق ابتدا با استفاده از آزمون مقایسه ، به بررسی تاثیر اجرای مالیات بر ارزش افزوده ، قبل و بعد از اجرا آن و تاثیر جایگزینی آن با مالیات تجمیع عوارض بر درآمد دولت (درآمد اشخاص حقیقی) پرداختیم. با توجه به نتایج بدست آمده می توانیم نتیجه گیری کنیم که اجرای مالیات بر ارزش افزوده به جای مالیات بر تجمیع عوارض موجب افزایش درآمد اشخاص حقیقی می شود. از طرفی مقایسه سال های 87،88،89 و 90 شاهد افزایش درآمد دولت در بخش مالیات بر ارزش افزوده نیز می باشیم. همانطور که از اطلاعات جدول و نمودار 4-5 بر می آید، میزان درآمد مالیاتی اشخاص حقیقی طی سالهاس 87،88،89 و 90 با احتساب مالیات بر ارزش افزوده نسبت به درآمد مالیاتی بدون احتساب ارزش افزوده در سال های مذکور به میزان 003/0،0/068،0/047 ، 0/074، رشد داشته است. سوال چهارم؛ اجرای مالیات بر ارزش افزوده موجب افزایش تعداد مودیان مالیاتی ( اشخاص حقوقی) می شود . برای آزمون سوال چهارم تحقیق ، با استفاده از مقایسه تعداد مودیان مالیاتی ( اشخاص حقوقی ) در طی سالهای تحقیق ، نتیجه گرفته می شودکه اجرای مالیات بر ارزش افزوده باعث افزایش مودیان مالیاتی ( اشخاص حقوقی ) می شود . تعداد مودیان مالیاتی در سال های 86 و 87 به ترتیب 889,6و 982,6 نفر مطابق با اطلاعات بر گرفته از جداول 4-7 و 4-8 بوده است . این تعداد در سال 88 ، 89 و 90 بعد از اجرای مالیات بر ارزش افزوده به ترتیب به 165,7 ، 412,7 و 782,7 نفر افزایش می یابد . بنابر این فرض افزایش تعداد مودیان مالیاتی (اشخاص حقوقی ) برقرار است . سوال پنجم؛ اجرای مالیات بر ارزش افزوده موجب افزایش تعداد مودیان مالیاتی ( اشخاص حقیقی) می شود . مودیان مالیاتی ( اشخاص حقیقی) متغیر مستقل تحقیق و مالیات بر ارزش افزوده متغیر وابسته تحقیق می باشد. برای آزمون سوال پنجم تحقیق ، با استفاده از مقایسه تعداد مودیان مالیاتی ( اشخاص حقیقی ) در طی سالهای تحقیق ، نتیجه گرفته می شود که اجرای مالیات بر ارزش افزوده باعث افزایش مودیان مالیاتی ( اشخاص حقیقی ) می شود . تعداد مودیان مالیاتی در سال های 86 و 87 به ترتیب 204,870 و204,980 نفر مطابق با اطلاعات بر گرفته از جداول 4-7 و 4-8 بوده است . این تعداد در سال 88 ،89 و90 بعد از اجرای مالیات بر ارزش افزوده به ترتیب به 995,205 ، 308,209 و718,209 نفر افزایش می یابد . بنابر این فرض افزایش تعداد مودیان مالیاتی ( اشخاص حقیقی ) برقرار است .