نام پژوهشگر: محسن حسن پور اسلانی

مردانگی در قاب: نشانه شناسی اجتماعی مردانگی در عکاسی مطبوعاتی ایران، دهه های 50 و 60 خورشیدی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علم و فرهنگ - دانشکده علوم انسانی 1391
  محسن حسن پور اسلانی   بهرنگ صدیقی

مردانگی، به عنوان جایگاه مردها در نظم جنسی، بنظر می رسد که در ایرانِ متأخر، مساله دار شده و آشفتگی فرهنگیِ حول آن افزایش یافته است. بی میلی برخی مردان به ازدواج، گسترش فرهنگ آرایش کردن در پسرهای جوان و توجه به مردها به عنوان عاملین اصلی روسپیگری، از جمله نشانه های این آشفتگی است. تحقیق حاضر در این راستا، درصدد برآمد تا با مطالعه بازنمایی مردانگی در عکاسی مطبوعاتی کشور، به بخشی از خلاءِ شناخت مردانگی ها در جامعه ایران پاسخ گوید. از همین رو انقلاب سال 1357، به عنوان یکی از مهمترین مقاطع تاریخی ایران انتخاب شد و دو روزنامه کیهان و اطلاعات مورد مطالعه قرار گرفتند. چهارچوب تئوریک این پژوهش، بر مبنای نظریه های سلطه مردانه (پیر بوردیو) و مردانگی هژمونیک (ریوین کانل) شکل گرفته است که نگاهی برساخت گرایانه به مردانگی دارند. بر مبنای نظریه سلطه مردانه، در برساخته شدن مردانگی، فرآیندی سه مرحله ای متشکل از مشاهده، جسمانیت سازی و طبیعی سازی دخالت می کند. کانل نیز با استفاده از مفهوم هژمونی، ابزار کارآمدی را در جهت فهم ثباتِ روابطِ قدرت در ساختارهای مبتنی بر جنسیت در اختیار می گذارد. برای فهم دقیق عکس ها بر آراء تئو ون لون و گونتر کرس تکیه شد که از بنیانگذاران روش نشانه-شناسی اجتماعی هستند. این روش، با بازاندیشی در آراء سوسور، رابطه میان دال و مدلول را رابطه ای برانگیخته می داند و بر فرهنگ به عنوان عامل اصلی تولید معنا تاکید دارد. بر این مبنا، سال های دهه 50 و 60 خورشیدی را به سه دوره پیش ازانقلاب (ثبات)، بحبوحه انقلاب (بحران) و پس ازانقلاب (ثبات مجدد) تقسیم کردیم. در هر سه دوره، روزنامه های کیهان و اطلاعات از تاثیرگذارترین نشریات کشور بودند که به طور متوسط در هرشماره از آنها 50 عکس به چاپ می رسید. نیمی از این عکس ها را عکس های شبه 3در4 شامل می شود که تصویری بسته از چهره یک فرد مشخص را ارائه می-دهند. اینگونه عکس ها در هر سه دوره، در سه مورد استفاده شده اند: نخبگان، مردگان و منحرفان. در مورد سایر عکس ها، در هر یک از دوره های مورد بحث، الگوهای متفاوتی شناسایی شدند. در دوران پیش ازانقلاب، این الگو مبتنی بر تقابل تهرانی – شهرستانی ساختار یافته بود. در بحبوحه انقلاب، الگوی انقلابی – ضدانقلابی بر عکاسی مطبوعاتی حاکم می شود. در پس از انقلاب نیز، مستضعف – اشرافی، بارزترین الگوی مردانگی است.