مقدمه در پژوهش پیش رو روند شکل گیری و توسعه ی قیام صاحب الزنج در مناطق ساحلی و جزیره ای خلیج فارس، علل و پیامدهای این قیام در منطقه، مورد بررسی قرار می گیرد. این قیام که در قرن سوم هجری رخ داد، یکی از گسترده ترین قیام های مردمی علیه خلافت عباسی، ازحیث دوام، استمرار، کثرت تلفات، وسعت قلمرو و نتایج سیاسی حاصل از آن به شمار می رود. رهبر این قیام، علی بن محمد معروف به صاحب الزنج، توانست با تبلیغات گسترده علیه خلافت عباسی، توده مردم، خاصه بردگان موسوم به زنگیان ستمدیده و ساکنان بصره، خوزستان و سواحل و جزایر خلیج فارس را با خود همراه سازد. در طول مدت قیام، صاحب الزنج توانست بر شهرهای بصره، واسط، ابله، عبادان، (آبادان)، اهواز، رامهرمز، شوشتر و بحرین استیلا یابد. در حوز? خلیج فارس مردم بحرین وی را پذیرفتند و ساکنان شهرهای الاحساء و قطیف از مناطق ساحلی جنوب خلیج فارس به او گرویدند. استثمار بردگان، ظلم و ستم دستگاه خلافت و عاملان آن نسبت به کشاورزان و طبقات محروم، از دست رفتن رنگ دینی حکومت و قوت گرفتن جنبه های دنیوی آن، سخت گیری نسبت به شیعیان و اهل ذمه از عوامل شکل گیری قیام اند. تحول در نظام اقتصادی و اجتماعی، تزلزل بنیان دستگاه خلافت عباسی و پاگیری نهضت های دینی مخالف خلافت عباسیان یعنی نهضت قرمطیان بحرین، از پیامدهای قیام در منطقه خلیج فارس و مناطق پیرامون آن به شمار می آید. عدم تحقق وعده های مبنی بر آزادی و معادات بردگان و افراط در قتل عام و ضبط اموال مردم از دلایل شکست قیام اند. سوالات تحقیق: سوال اصلی : کیفیت شکل گیری قیام صاحب الزنج در منطقه خلیج فارس تابع کدام علل و عوامل بود؟ سوال فرعی : قیام صاحب الزنج چه پیامدهایی در منطقه ی خلیج فارس به دنبال داشته است؟ فرضی? اول: در قیام صاحب الزنج عوامل متعدد اقتصادی و اجتماعی، سیاسی و دینی دخالت داشتند. نابرابری اقتصادی، عدم تطبیق اصول دینی مربوط به تعامل با برده و غلام توسط خلافت عباسی، و مشکلات اجتماعی مربوط به بردگان زنگی در بین النهرین می توانند به عنوان عوامل زمینه ساز و تأثیرگذار در قیام زنگیان باشد. . فرضیه دوم: به نظر می آید قیام زنگیان دایره وسیعی از مناطق جزیره ای و ساحلی خلیج فارس را در کانون خود قرار داد و در اقتصاد منطقه و حیات اجتماعی و سیاسی آن تأثیر داشته است. . هدف هدف از این پایان نامه شناخت عوامل و زمینه هایی است که منجر به شکل گیری قیام بزرگ زنگیان در منطقه خلیج فارس گردید و اینکه شرایط حاکم بر مناطق مختلف ازجمله مناطق کرانه ای و پس کرانه ای خلیج فارس از نقطه نظر سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مذهبی، چگونه بستری فراهم نمود تا صاحب الزنج پرچمدار حرکت بزرگ بردگان زنگی علیه شرایط نامناسب در این مناطق گردد. در نهایت تأثیرات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی این حرکت در منطقه شناسایی می گردد. تأثیرانی که دیر زمانی در مناطق ساحلی خلیج فارس موجودیت خود را حفظ نمود. روش تحقیق: روش این تحقیق توصیفی-تحلیلی است و پایه تحلیل ها مبتنی بر جمع آوری اطلاعات از کتابخانه ها می باشد. سابقه تحقیق: مهمترین منابعی که به طور مفصل به قیام صاحب الزنج پرداخته اند شامل این مواردند: نهضت صاحب الزنج اثر حسینعلی ممتحن,قیام زنگیان اثر یعقوب آژند،شورش بردگان اثر احمد فرامرزی،قیام زنگیان در دوره ی خلافت عباسی اثر ی.آ.بلیایف ومقالات قیام بردگان اثر محمد عبد الحی ،ترجمه مازیار کریمی(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، قیام صاحب الزنج از مریم علوی (پژوهشکده باقر العلوم)،صاحب الزنج چالشی دیگر در برابر دستگاه خلافت عباسی از حسین علی بیگی.