در این پایان نامه سعی کرده ایم، تفکر عقلانی را از دیدگاه دو مذهب اسلامی، اهل حدیث و امامیه، از ابعاد مختلف، در پنج فصل تتبع و تحلیل کنیم. در فصل اول مفاهیم را ترسیم نموده و معنای عقل را از پنج جهت در لغت ، و واژه دین را در اصطلاح متکلمین معنی کردیم. سپس پیشینه اهل الحدیث و امامیه را از جهت تعریف اصطلاحی و چگونگی پیدایش و باورها و همچنین پیشینه بحث تفکر عقلانی در جهان اسلام را مورد تفحص قرار دادیم. در فصل دو، اهل حدیث را، و در فصل سه، امامیه را مورد تتبع قرار دادیم. در فصل چهارم، اختلافات و اشتراکات این دو مذهب را جداگانه بحث کرده و در فصل پنجم با در نظر گرفتن مطالب مطروحه، نتیجه گرفتیم که: در حقیقت عقل و خرد در عقاید و فقه اهل الحدیث از اهمیت چندانی برخوردار نیست و کارائی لازم را ندارد ولی در فرقه امامیه، با تبعیت کردن از امامان معصوم، عقل را در همه جوانب زندگی، جهان بینی و ایدئولوژی به معنای خاص بکار می گیرند و از آن به عنوان یک حجت باطنی استفاده می کنند.