هدف این پژوهش بررسی تأثیر نقش بخش معدنی و آلی لجن فاضلاب و کودگاوی بر قابلیت دسترسی و توزیع شکل های شیمیایی سرب در خاک و جذب آن توسط ذرت و آفتابگردان بود. آزمایش در دو بخش انجام شد. در مطالعه اول تأثیر نمک نیترات سرب، کودگاوی و لجن فاضلاب بر قابلیت دسترسی سرب در خاک و جذب آن توسط آفتابگردان و ذرت بررسی شد. نتایج نشان داد که استفاده از لجن فاضلاب وکودگاوی سبب افزایش معنی دار مقدار ماده آلی، گنجایش تبادل کاتیونی، قابلیت هدایت الکتریکی و مقدار سرب قابل عصاره گیری با dtpa در خاک در مقایسه با تیمار شاهد شد. غلظت کاتیون ها و آنیون ها در عصاره 1:5خاک به عنوان داده های ورودی به نرم افزار visual minteq وارد شده و فعالیت گونه های محلول سرب پیش بینی شد. وجود درصد بالای کربن آلی در تیمارهای کودگاوی و لجن فاضلاب باعث شد بیشترین درصدکمپلکس تشکیل شده سرب با کربن آلی محلول باشد. در مطالعه دوم توزیع شکل های شیمیایی سرب در خاک تیمار شده با نیترات سرب و نیز کودگاوی و لجن فاضلاب قبل و بعد از حذف کربن آلی، اکسید آهن و منگنز قابل کاهش و اکسید آهن بررسی شد. همچنین تأثیر ریزوسفر آفتابگردان و ذرت بر توزیع شکل های مختلف سرب در خاک تیمارشده با نمک نیترات سرب، کودگاوی و لجن فاضلاب مورد بررسی قرار گرفت. بیشترین توزیع نسبی سرب در خاک تیمار شده با نیترات سرب در بخش کربناته و در خاک تیمار شده با کودگاوی و لجن فاضلاب به ترتیب در بخش کربناته و اکسید مشاهده شد. حذف کربن آلی در تیمار لجن فاضلاب و کودگاوی سبب افزایش توزیع سرب در بخش کربناته و کاهش آن در بخش اکسیدی شد. حذف اکسید آهن از کودگاوی و لجن فاضلاب باعث بیشترین توزیع نسبی مقدار سرب در بخش های کربناته و اکسید شد. حذف آهن و منگنز قابل کاهش از تیمار لجن فاضلاب و کودگاوی باعث کاهش توزیع نسبی سرب در بخش اکسید همراه با افزایش آن در بخش تبادلی شد. کاشت گیاه در تیمار نمک نیترات باعث کاهش معنی دار مقدار سرب در بخش تبادلی، کربناته، اکسید و باقیمانده شد. کاشت آفتابگردان و ذرت در خاک تیمار شده با لجن فاضلاب و کودگاوی به ترتیب باعث کاهش و افزایش مقدار سرب در بخش کربناته شد. کاشت آفتابگردان در تیمار کودگاوی باعث کاهش و در تیمار لجن فاضلاب باعث افزایش معنی دار مقدار سرب در بخش باقیمانده شد. نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که مقدار سرب قابل عصاره گیری با dtpa در خاکهای تیمارشده با نمک معدنی بیشتر از خاکهای تیمار شده با کود آلی است که در اینجا می توان به نقش بخش معدنی و آلی موجود در این ترکیبات آلی در کاهش قابلیت دسترسی سرب اشاره کرد. اضافه کردن کودگاوی در مقایسه با لجن فاضلاب به خاک باعث کاهش معنی دار مقدار سرب قابل عصاره گیری با dtpa شد.