چکیده : مطابق نظری? سازه نگاری، همگرایی میان هنجارها، هویت ها و معانی بازیگران دولتی سبب وقوع همکاری یا تقویت آن شده و واگرایی میان هنجارها، هویت ها و معانی رقابت و حتی دشمنی را ایجاد می کند.مفاهیم همگرایی و واگرایی(دوستی، رقابت یا دشمنی) مطرح شده در این تحقیق مبتنی بر نظریه های همگرایی خاص الکساندر ونت از فرهنگ های آنارشی است و به عنوان ابزار مفهومی مورد استفاده قرار گرفته اند. جمهوری آذربایجان در میان سیاست های ایران درقفقاز و در میان کشورهای حاشی? دریای خزر حائز نقش مهم و تعیین کننده است. با این-حال، به رغم اینکه دو کشور دارای پیوندهای تاریخی، فرهنگی و مذهبی مشترکی هستند، مناسبات آنها همواره ماهیت سینوسی داشته است که نمود واقعی آن را می توان در بستر تنش های سیاسی – ژئوپلیتیکی در میان این دو کشور مشاهده نمود. هرچند یک سوال بی جوابی نیز باقی است که چرا با هم? عوامل همگرایی و وابستگی های جغرافیایی، ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیکی یا فضای کاملاً بارور برای تعمیق مناسبات بین ایران و آذربایجان، مهم ترین علل بروز چالش های سیاسی در مناسبات سیاسی طرفین چیست و چرا به سمت واگرایی حرکت می کنند. همانطورکه اشاره شد، پژوهش های انجام شده و این تحقیق عوامل واگرایی و تنش های سیاسی بین طرفین را می توان معلول دو دسته از عوامل ژئوپلیتیکی و سیاسی دانست. عوامل ژئوپلیتیکی همچون رژیم حقوقی دریای خزر، ماهیت احساسی روابط طرفین، بحران قره باغ ، تقابل رویکردهای ناسیونالیستی، و مناسبات راهبردی آذربایجان با آمریکا و اسرائیل عوامل چالش زای ثابتی هستند که روابط دو کشور به شدت متأثر ازآن هاست.