نام پژوهشگر: سید علیرضا حسسنی

تفسیر روایی سوره حدید
پایان نامه سایر - دانشکده علوم حدیث 1390
  امیر دانایی کجانی   هادی حجت

استوارترین تفسیر از قرآن کریم تفسیری است که در کلام و بیان داناترین مفسران وعالمان به قرآن یعنی پیامبر اکرم |و اهل بیت طاهرش ^جاری شده و تجلی یافته است. آموزه های تفسیری این، آگاه ترین مفسران، در قالب روایات و احادیث تفسیری به دست ما رسیده، روایاتی که شأنی از شئون آیه (قرائت، شأن نزول، تبیین و تفسیر آیه، جری و تطبیق و...) را تبیین کرده و مربوط به کل آیه یا جمله و واژه ای از آن بوده و مستقیما ناظر و متناظر به آیه هستند، ویا در ذیل آیه ای خاص نیامده، اما مرتبط و هم موضوع با آیه هستند. در این پژوهش کوشیده ایم با استناد به روایات تفسیری و منبع قرار دادن آن ها، و بهره گیری از دیگر مبادی تفسیری، نظیر تبیین لغوی، مراجعه به نظرات و آراء مفسران، تحلیل عقلی، و هم چنین بهره گیری از آیات قرآنی هم موضوع و مرتبط در مواردی که با مشکل فقر و عدم وجود روایت تفسیری مواجه هستیم، متنی سلیس، روان و مستند در تفسیر آیات به نگارش در آورده، بدین طریق تفسیری با صبغه? روایی از آیات قرآنی ارائه دهیم. سوره حدید از سوره های مدنی است و مفاد آیات آن، حاکی است که این سوره موقعی نازل شده است که پیامبر| و یاران در مدینه مستقر شده بودند و جای آن بود که پیامبر| معارف عقلی اسلام را بیان نماید. آیات نخستین سوره بحث جامعی پیرامون توحید و صفات خدا دارد و در حدود بیست صفت از صفات الهی در آن منعکس است. بخش دیگری از عظمت قرآن این نور الهی که در ظلمات شرک تابید سخن می‏گوید. در بخشی از وضع مومنان و منافقان در قیامت بحث می‏کند که گروه اول در پرتو نور ایمان راه خود را به سوی بهشت می‏گشایند، و گروه دوم در ظلمات شرک و کفر می‏مانند. در بخش دیگری دعوت به ایمان و خروج از شرک و سرنوشت جمعی از اقوام کافر پیشین منعکس شده است. بخش مهمی از این سوره پیرامون انفاق در راه خدا و مخصوصا برای تقویت پایه‏های جهاد فی سبیل اللّه، و بی‏ارزش بودن اموال دنیا می‏باشد. در بخشی کوتاه، اما گویا و مستدل، سخن از عدالت اجتماعی به میان آمده که یکی از اهداف مهم انبیاست. در بخش دیگری مسأله رهبانیت و انزوای اجتماعی مورد مذمت قرار گرفته، و جدائی خط اسلام از آن مشخص شده است. در تفسیر این سوره سطوح تفسیری متعددی وجود دارد. در مجموع 178 روایت و به تفکیک، در مرحله اول بیشترین روایات موجود در تفسیر آیات از نوع توضیحی (حدود 106روایت) و در مرحله بعد روایات جری و تطبیق (حدود 40روایت) و سپس به طور محدود روایات تاکید بر مفهوم آیه (4 روایت)، روایات شرح لغت (2 روایت)، روایات تأویل (11 روایت)، شأن نزول (7 روایت)و روایات فضائل سور (8 روایت)، را می توان برشمرد.