1. تحقیق حاضر طی یک مقدمه و پنج فصل و یک خاتمه همراه با جمع بندی و نتیجه گیری تنظیم شده است. 2. هدف این پژوهش، نشان دادن جامعیت فقه و توانایی آن برای پاسخگویی به همه نیازهای جوامع بشری می باشد. 3. سوال اصلی پژوهش عبارت است از: دو عنصر زمان و مکان در اجتهاد چه نقشی را ایفا می کنند؟ 4. دو عنصر زمان و مکان، موجب می شود در موضوعات احکام دگرگونی هایی پدید آید و در نتیجه تغییر در حکم صورت بگیرد و نمونه هایی در جا به جای بحث ها از کتب فقهی بزرگان آورده شده است که این مطلب را آشکار می سازد. 5. همچنین دو عنصر زمان و مکان، ملاکات قسمتی از احکام را دگرگون می سازد، و در اثر آن در حکم نیز تحول ایجاد می شود. از کلام فقیهان برای روشن گشتن مطلب یاری جسته ایم. 6. عرف نیز در اثر دو عنصر زمان و مکان دگرگون می شود و در پی آن حکم نیز دچار دگرگونی می گردد. شواهدی از کلام فقیهان عظام آورده شده تا مطلب واضح گردد. 7. توجه به دو عنصر زمان و مکان، در فهم روایات و حل تعارض اخبار نیز سودمند و کارساز است، چنانکه از نمونه های آورده شده می توان به این مطلب پی برد.