نام پژوهشگر: مریم نورایی

بررسی سیر تحول کاشی زرین فام در قرون میانی با توجه به کاشی های زرین فام موزه قم
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه محقق اردبیلی - دانشکده علوم انسانی 1392
  مریم نورایی   سید هاشم حسینی

کاشی‏های موزه قم از نظر قدمت، نفاست، ا‏بعاد، کثرت و نقوش و تزئینا‏ت و تنوع کتیبه‏های موجود روی آنها بسیار حائز اهمیت و جالب توجه می‏باشند. در این تحقیق به بررسی کا‏شی‏های زرین فام موزه قم پرداخته می‏شود و آن گاه مفاهیم نمادین آنها بررسی می‏شود و در پی تأویل صورت ویژه آنها پاسخی در فرهنگ ایران برای این سوال جستجو می‏شود که چرا چنین هنر یکتا و شهره ای، در دوره‏ای پدید آمد که تاریکترین روزهای تاریخی این مرز و بوم است. در خصوص این کاشی‏ها تا کنون تحقیقی- جز کتابی که در دست چاپ است – انجام نگرفته است. روش کار در پژوهش ذیل میدانی بوده و با استفاده از عکسبرداری از کاشی‏های موزه و اطلاعاتی که از خود موزه به دست آمده، انجام گرفته است.‏ اغلب کاشی‏ها، کاشی‏های ستاره‏ای یا کوکبی با لعاب زرین‏فام همراه با نقوش گیاهی، انسانی و حیوانی هستند که 53 عدد از این کاشی‎ها در این اثر مورد بررسی قرار گرفته است. کتیبه‏ها‏ی روی آن‏ها به خط نسخ و ثلث نوشته شده و مضمون آن‏ها آیات قرآن، اشعار شعرای پارسی گو و احادیث پیامبر اکرم(ص) است و تعداد قابل توجهی از آنها دارای نام سازنده، محل و تاریخ ساخت می‏باشند. بیشتر نقوش این کاشی‏ها، نقوش گیاهی و اسلیمی است و نقوش حیوانی و گیاهی در آنها جز چند مورد، دیده نمی‏شود.آنچه که در این کاشی‏ها مأخوذ از فرهنگ غیر ایرانی می‏نماید در غالب موارد ریشه در فرهنگ دیرینه ایران دارد. بخش اعظم این کاشی‏ها متعلق به دوره ایلخانی است.