مقادیر پتاسیم قابل عصاره گیری با استات آمونیوم در برخی خاک های لسی استان گلستان بسیار بالا بوده، درصورتیکه بر اساس سوابق تحقیق، مهمترین عامل محدود کننده رشد گیاه در خاک های لسی با رس غالب ایلایت در این استان، پتاسیم می باشد. هدف از این تحقیق تعیین عوامل فیزیکی و شیمیایی کنترل کننده پتاسیم قابل استفاده در این خاک ها و امکان سنجی برآورد پتاسیم قابل استفاده خاک ها با استفاده از پارامترهای زود یافت بود. برای انجام این پژوهش 61 نمونه خاک، با محوریت وجود تنوع زیاد مابین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها از عمق30 سانتی متری اراضی زراعی و جنگلی استان گلستان، جمع آوری شد. پس از انجام آزمایش های مورد نظر بر روی خاک ها همبستگی داده ها با استفاده از نرم افزار spss 20 و رگرسیون خطی بین متغییرها با مدل stepwise را با نرم افزار sas 9.3، هم چنین به کمک تکنیک الگوریتم ژنتیکی به ارائه فرمول محاسباتی پرداخته و در نهایت آموزش داده ها در شبکه عصبی مصنوعی با نرم افزار matlab r2011b و شبکه mlp انجام شد. از بین تمامی 22 متغییر اندازه گیری شده که عبارتند از واکنش خاک، هدایت الکتریکی خاک، ماده آلی، ظرفیت تبادلی کاتیونی، درصد رطوبت اشباع، پتاسیم اندازه گیری شده به سه روش استات آمونیوم، تترافنیل بران سدیم و اضافه بار سطحی پتاسیم، پتاسیم عصاره گل اشباع، درصد رس، سیلت و شن بافت خاک، سطح ویژه، میانگین وزنی و هندسی قطر خاکدانه، وضعیت و درجه دانه بندی، نسبت پراکندگی، بعد فرکتالی به دو روش اسپوزیتو و ویترکرافت - تیلر و نرخ تورم خاک ، نتایج نشان داد که وضعیت دانه بندی، درصد رس، سطح ویژه خاک و اضافه بار پتاسیم بالاترین همبستگی و کمترین ریشه میانگین مربعات خطا را با پتاسیم بدست آمده از روش عصاره گیر تترافنیل بران سدیم داشتند. نتایج آنالیز آماری بیانگر بالاتربودن دقت شبکه عصبی مصنوعی نسبت به رگرسیون خطی چندگانه، می باشد. بهترین مدل شبیه سازی از انتخاب ورودی های نرخ تورم خاک و پتاسیم قابل استفاده باعصاره گیر استات آمونیوم و خروجی پتاسیم قابل استفاده با عصاره گیر تترافنیل بران سدیم، حاصل شد که در آن میزان 84/0=r2، 99/0rtest=، 61rmse = ، می باشد.