نام پژوهشگر: زهرا زیلاب پور

بررسی اوصاف انبیا در قرآن کریم
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده علوم انسانی 1392
  زهرا زیلاب پور   محمد هادی زبرجد

چکیده بررسی اوصاف انبیا در قرآن کریم به کوشش زهرا زیلاب پور یکی از محور های اصلی قرآن کریم در تعلیم و تربیت ، معرفی برترین و کامل ترین اسوه های انسا نی ؛ یعنی پیامبران ا لهی است که در خلال تبیین سیره ی علمی و عملی آنان ، فضایل و اوصاف متعددی را برای آنان ذکر می کند . بسیاری از این اوصاف ، در همه رسولان مشترک است ، اما برخی از این اوصاف در بعضی از آنان به نحوی خاص ، جلوه گر است . تحقیق حاضر گامی است در جهت تبیین اوصا ف مشترک و خاص انبیای ا لهی (علیهم ا لسّلام) . به این منظور اوصاف و ویژگی های پیامبران را که در سور متعدّدی از قرآن کریم پراکنده است ، استخراج نموده و ضمن دسته بندی اوصاف به عام و خاص و ارائه ی میزان فراوا نی و کاربرد هر وصف در قرآن کریم ، به شرح و توضیح اوصاف پرداخته ایم . هم چنین در این پژوهش در پیِ آن بوده ایم که مقایسه ا ی بین اوصاف انبیا صورت بگیرد تا از این رهگذر ، برجسته ترین اوصاف تمامی پیامبران ، تفاوت ها و اشتراکات آنان ، و نیز اختصاصی ترین صفتی که هر یک از پیامبران با آن ظهور کرده و مظهر جمال و یا جلال ا لهی گشته اند ، روشن بشود . از مهم ترین دستاورد های این پژوهش آن است که ؛ پیامبران اولوا ا لعزم نسبت به سایر انبیا ، اوصاف بیشتری برایشان ذکر شده است ، و از بین آنان ، بیشترین اوصاف از آنِ افضل پیامبران ، یعنی پیامبر اسلام (ص) است که 116ویژگی می باشد . بعد از پیامبر خاتم (ص) ، حضرات ابراهیم ، موسی ، عیسی و نوح (علیهم ا لسّلام) به ترتیب ، بیشترین اوصاف را به خود اختصاص داده اند . دستاورد مهم دیگر این که ؛ از میان تمامی اوصا ف انبیا ؛ صرف نظر از عام و یا خاص بودن ، برجسته ترین و پُرکاربرد ترین وصف ، موحّد بودن است که میزان فراوا نیِ آن ، 142 مورد است . اوصا فی چون : علم و معرفت ، عبودیّت و عبادت ، ا نذار ، رحمت و شفقت ، که با احتساب موارد لفظی و مفهومی (برداشت ضمنی از آیات) به ترتیب دارای فراوا نیِ 124 ، 118 ، 90 و 79 می-باشند ، در رده های دوّم تا پنجم قرار دارند . در اهمیّت این اوصاف همین بس ؛ که توحید ، اصل اساسی ادیان ، و گوهر وجود ا نسان و نردبان ترقّی او ست ؛ معرفت و عبادت غایت خلقت است ؛ و انذار و رحمت ، نقش اساسی و کلیدی در پیشبرد اهداف رسا لت انبیا داشته است . از دیگر نتایجی که از مقایسه ی اوصاف انبیا بدان دست یافتیم این است که ، شبیه ترین پیامبران به یکدیگر ، حضرت عیسی و یحیی (علیهما ا لسلام) هستند که به لحاظ کمّی و کیفی ، برخی از اوصا ف شان دقیقاً همسانند . البته انبیای اولوا ا لعزم نیز دارای اشتراکات قابل توجهی می باشند . هم چنین پیامبرا نی که نسبت نزدیک با یکدیگر داشته اند (پدر و پسر ، برادر) ، مانند ابراهیم و اسماعیل ، یعقوب و یوسف ، داوود و سلیمان ، زکریّا و یحیی ، موسی و هارون (علیهم ا لسّلام) ، در مقایسه با دیگر انبیا ، اشتراکات بیشتری را از نظر اوصاف و ا لقاب دارا می باشند . شایان ذکر است که اغلب اوصاف انبیا (ع) اکتسابی است ، چرا که آنان همانند سایر انسان ها دارای اراده و اختیارند و اوصاف غیر اکتسابی ، به دنبال ظهور لیاقت شان و به عنوان پاداش ، و بخشی نیز به عنوان زمینه ی نبوّت به آنان عطا شده است . کلید واژه ها : قرآن کریم ، انبیا ، رسولان ، اوصا ف ، وصف ، مظهر .