از دیرباز، انسان با طبیعت و جلوه های متنوع آن در ارتباط بوده است و همه ی مظاهر و زیبایی های طبیعت بر اندیشه-ی آدمی تأثیر گذاشته است و به ویژه در آثار ادبی و هنری، نمود چشمگیری یافته. در این میان، ارتباط شاعران ایلامی با طبیعت و عناصر خیال انگیز آن به گونه ای است که نمی توان شعرآنان را جدای از طبیعت دانست؛ چرا که شاعران ایلامی در دامان طبیعت سبز ایلام با گل ها ی رنگارنگ و کوه های سر به فلک کشیده ی آن، بالیده و زندگی کرده اند و این جلوه های طبیعت به گونه ای زیبا و به صورت آرایه های ادبی استعاره، تشبیه، مجاز و کنایه درشعر آنان نمود یافته است. این پژوهش با عنوان تصویرسازی و مضمون آفرینی با عناصر طبیعت در شعر شاعران معاصر ایلامی، بر آن است تا گوشه ای از جلوه گری های طبیعت در شعر شاعران معاصر ایلامی پس از انقلاب را بیان نماید؛ لذا تصویر و مضمون طبیعت را در شعر این دوره و در چهار محور عناصر آسمانی، عناصر زمینی، عناصر اربعه، عناصر زمانی و در چهار قالب استعاره، تشبیه، مجاز، کنایه در شعر ده تن از شاعران معاصر استان ایلام مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. این بررسی ها نشان می دهد، شاعران ایلامی، طبیعت را چون ابزاری برای بیان رویدادها و وقایع گوناگون اجتماعی و مضامین انسانی و عاشقانه به کار برده اند؛ در واقع از عناصر طبیعت، چون: ماه، خورشید،گل،گیاه و . . . در جهت بیان اندیشه ها و تجربیات خویش بهره گرفته اند و کمتر به توصیف خود طبیعت پرداخته اند. از مهم ترین این اندیشه ها، اندیشه ی مربوط به جنگ و ویرانی حاصل از آن است که روح شاعران را آزرده و آنان را متعهد کرده است که به بازتاب درد و رنج ها یی که در هشت سال نبرد با دشمنان متحمل شده اند، بپردازند و مشقت ها و صبری راکه مردم ایلام در روزهای دفاع مقدس از خود نشان داده اند، با زبان شاعرانه به تصویر بکشند و این مضامین را در دو قالب استعاره وتشبیه که در مقایسه با کنایه و مجاز، نمود بیشتری یافته اند، بیان نمایند.

شعر ازپنج عنصر عاطفه، تخیل، زبان، آهنگ و شکل تشکیل شده است. در این میان عاطفه یا احساس که زمینه ی درونی و معنایی شعر به اعتبار کیفیت برخورد شاعر با جهان ذهنی و حوادث پیرامون اوست، از مهم ترین عناصر محسوب می شود و موفقیت و پایایی شعر، مرهون آن است. مهدی اخوان ثالث از شاعران برجسته و نام آشنای معاصر است و اصالت و ماندگاریِ شعر او تا حد بسیار زیادی، مرهون عواطف صمیمانه و برخورد ویژه و مناسب او با جهان درونی و بیرونی خویش است. روش تحقیق به صورت مطالعات کتابخانه ای ا ست. ابتدا آثاری که در مورد اخوان تدوین شده است بررسی شد؛ سپس با مطالعه ی کتب و مقالات، تعریفی جامع از عاطفه ارائه دادیم. در نهایت نیز با مطالعه ی دفاتر شعری، به دسته بندی انواع عاطفه در اشعار اخوان ثالث رسیدیم.عواطف شعری اخوان ثالث را می توان در سه حوزه ی عواطف شخصی، عواطف سیاسی ـ اجتماعی و عواطف فلسفی دسته بندی کرد. در دسته ی شخصی عواطفی چون عشق، اندوه، حسرت و غم غربت، خشم و اعتراض، نفرت و یأس و امید حضور چشمگیر دارند. در بخش سیاسی ـ اجتماعی که مهم ترین و گسترده ترین بخش عواطف شعر اخوان را شامل می شود، یأس، نارضایتی، نفرت، وطن دوستی و امید بیش ترین زمینه ی عاطفی شعر او را به خود اختصاص داده اند. تأملات فلسفی شاعر نیز در مواردی چون یأس فلسفی، جبرگرایی، مرگ اندیشی، حسرت بر گذر عمر، عصیان و اغتنام فرصت باز نموده شده است.

تنوع موضوعی از ابتدای شکل گیری ادب فارسی به اشکال گوناگون وجود داشته است و هرچه از آغازشعر فارسی می گذرد، بر وسعت و عمق آن افزوده شده است. در سده های هفتم و هشتم هیچ موضوع مهمی نیست که توجه شاعران را جلب نکرده باشد از توحید و نعت گرفته تا انتقاد اجتماعی و عشق در تمام ابعاد دنیوی و عرفانی آن. دیوان سیف فرغانی شاعر برجسته قرن هفتم و سالهای آغازین سده هشتم مشحون از موضوعات گوناگون شعری است به گونه ای که دیوان او آیینه تمام نمای اجتماع روزگار شاعر و احوال شخصی وی است مهمترین موضوعات شعر او عبارتند از توحید، نعت، منقبت و مرثیه، انتقاد اجتماعی، وصف، شکواییه، مفاخره، عشق، اخوانیات، زبان حال، عرفان و پند و موعظه. تحلیل این موضوعات موضوع پژوهش حاضر است که در چهار فصل تدوین شده است: فصل اول به کلیات و تعاریف اختصاص دارد. فصل دوم مشتمل است بر بررسی اوضاع سیاسی - اجتماعی سده های هفتم و هشتم، زندگی، اندیشه و طرز سخن شاعر. فصل سوم که بخش اصلی تحقیق محسوب می شود به بررسی و تحلیل موضوعات شعری دیوان شاعر در شانزده قسمت اختصاص یافته است، موضوع فصل چهارم بررسی بهره گیری شاعر از دانسته های رایج روزگار خویش است و در آن مواردی چون استفاده شاعر از آیات، احادیث، نجوم، موسیقی، شطرنج، طب، بازی ها و سرگرمی ها بررسی شده استهرچند بیشتر موضوعات شعر فارسی در دیوان سیف فرغانی آمده است اما می توان انتقاد اجتماعی و عشق و تغزل را موضوعات عمده دیوان وی دانست به ویژه انتقاد از اجتماع در تمام مظاهر آن در دیوان او بسیار چشمگیر است و ازین حیث در طول تمام ادوار شعر فارسی چهره او ممتاز و بی همتا مانده است.

رمان جنگ در ادبیات داستانی ایران با وجود عمر کوتاه و نوپایی خود، از دیدگاه های ساختاری و محتوایی قابل بررسی است. این نوع رمان بازگو کننده ی وقایع و حسب حال رزمندگان غیور در دوران جنگ تحمیلی و پس از آن است. با شروع جنگ نویسندگانی که از نزدیک با جنگ آشنا بودند و در متن آن حضور داشتند، به نوشتن رمان هایی با موضوع جنگ روی آوردند و مطالب جنگ را با واقع گرایی بیان کردند. با نگاهی به تاریخچه ی رمان جنگ در ایران می توان دید که با سپری شدن سال ها از زمان جنگ، نوشتن داستان و رمان در باره ی آن همچنان ادامه دارد و آثار ارزشمندی در این زمینه به رشته ی تحریر در آمده است. می توان ادعا کرد که مهم ترین عنصر قابل بررسی در رمان جنگ شخصیت پردازی آن است. شخصیت پردازی در دهه های مختلف در رمان جنگ فارسی تحولات گوناگونی را پشت سر گذاشته است؛ در دهه ی شصت با توجه به این که آغاز راه نگارش رمان جنگ در ادبیات فارسی است، نسبتاً ضعیف است، در دهه ی هفتاد تا حدودی نقاط ضعف آن برطرف می شود، اما در دهه ی هشتاد تقریباً به نوعی پختگی و انسجام می رسد. بدون شک بررسی عنصر شخصیت و شخصیت پردازی در رمان جنگ دهه ی هشتاد در قالب یک پایان نامه ی دانشجویی می تواند در معرفی هرچه بیشتر و بهتر رمان جنگ در ایران موثر باشد و مخاطب را با ساختار رمان جنگ و به ویژه در مبحث شخصیت و شخصیت پردازی در آن آشنا نماید. از آن جایی که تعداد رمان های جنگی که در این دهه به چاپ رسیده است، فراوان است و پرداختن به همه ی آن ها در این نوشتار میسر نمی باشد؛ لذا پس از بررسی و کنکاش پیرامون رمان های جنگ این دهه، پنج رمان برتر انتخاب و تحلیل شخصیت و شخصیت پردازی در آن ها موضوع کار این پایان نامه قرار گرفت. در انجام این پژوهش ابتدا منابع اصلی جمع آوری و بررسی شد و همچنین با مراجعه به کتب مورد نیاز به ویژه در مبحث شخصیت پردازی، بخش های مورد نطر استخراج و فیش برداری گردید. در پایان نیز شرح و تحلیل و تبیین «شخصیت و شخصیت پردازی» در رمان های برتر جنگ دهه ی هشتاد انجام شد. این تحقیق شامل شش فصل است. در فصل اول کلیات پژوهش شامل بیان مسئله، ضرورت تحقیق، اهداف پژوهش، سوالات و فرضیه ها، پیشینه ی تحقیق، روش تحقیق، و جامعه ی آماری و نیز تعاریف و اصطلاحات تحقیق شامل تعریف ادبیات داستانی، تعریف داستان و رمان، پیشینه ی رمان، عناصر داستان، رمان جنگ، پیشینه ی تاریخی شخصیت شناسی، شیوه های شخصیت پردازی در رمان، انواع رمان و انواع شخصیت آمده است. در فصل دوم تا ششم به تحلیل شخصیت و شخصیت پردازی در پنج رمان برتر دهه ی هشتاد پرداخته شده است؛ به این ترتیب که در ابتدای هر فصل ضمن معرفی رمان مورد نظر و نویسنده ی آن، خلاصه ای از رمان و درون مایه ی آن بیان گردیده است. سپس شخصیت های رمان استخراج و دسته بندی شده و در ادامه شیوه های بارز شخصیت پردازی رمان، مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. در پایان پژوهش و در مقوله ای جداگانه نیز به مقایسه ی شیوه های شخصیت پردازی در پنج رمان برتر مورد نظر، پرداخته شده است.

صورخیال در کنار موسیقی،شکل،عاطفه ومحتوا یکی از عناصر اساسی شعر و بررسی آن یکی از مباحث اصلی درنقدآثار ادبی و حتی بررسی سبک شعری شاعراست.چنان چه در غالب تعاریف قدیم وجدید شعر جایگاه ویژه ای دارد.اهمیت موضوع صور خیال تا جایی است که تعدای از علمای قدیم واساتید معاصر آن را فصل ممیز شعر از نظم دانسته اند.حوزه ی صور خیال در گذشته شامل تشبیه،استعاره؛کنایه ومجاز بوده اما امروزه تمثیل ونماد وسمبل هم بر آن ها اضافه شده است.مجیرالدین بیلقانی از شاعران بزرگ قرن ششم است که در قصیده سرای مانند استادش،خاقانی،خیلی تواناست.کنایات او برگرفته از زبان عامه مردم است.تشبیهات اوناب و برگرفته از طبیعت می باشدو....

علامه محمد اقبال لاهوری از چهر ه های برجسته ی سیاسی- اجتماعی شبه قاره ی هند است. او آخرین شاعر پارسی گوی شبه قاره و علاقه مند به ایران و زبان فارسی است. در کنار چهره ای سیاسی-اجتماعی و فلسفی شاعری توانا است که بعضی اندیشه های خود را در قالب شعر به زبان فارسی سروده است. شهرت او به عنوان یک فیلسوف و فعال سیاسی- اجتماعی باعث شده است که اگر پژوهشی در اشعارش قرار گیرد، از جنبه ی محتوایی باشد؛ بنابراین راجع به جنبه های هنری و ادبی شعر اقبال پژوهش کمتری انجام گرفته است. از آنجا که با بررسی شکل و ساختار اشعار روایی شاعران می توان به هنر شاعری و قدرت آنها در ایجاد هماهنگی بین عناصر ساختار روایت برای بیان مقصود، به خوبی پی برد، تحقیق در ساختار روایت در شعر اقبال نیز مانند پژوهش های محتوایی شعر او ضروری به نظر می رسد. برای تحقق این هدف ابتدا مبانی نظری بوطیقای روایت و شیوه ی کار نظریه پردازان معاصر مطالعه گردید. سپس کلیات اشعار اقبال مطالعه و حکایت های آنها استخراج شد. در مرحله ای دیگر مطابق نظریات ساختارشناسی معاصر، با زیر بنای شیوه ی «تزوتان تودوروف» الگوی ساختاری و نظام پی رفتی هر حکایت مشخص گردید. نحوه و میزان استفاده از هر کدام از عناصر ساختاری مانند طرح و پی رنگ، شخصیت، گفتگو،صحنه، زاویه ی دید و...، روابط حاکم بر آنها و ارتباط آنها با متن مورد بررسی قرار گرفت. در ضمن این کار نقاط قوت و ضعف آنها نیز به دست داده شده است. این پایان نامه در سه فصل تدوین گردیده است . فصل اول مقدمه و کلیات که شامل مبانی نظری، تاریخچه ی بوطیقا و ساختار شناسی عریف و تاریخچه ی روایت و عناصر داستانی است. فصل دوم مربوط به بررسی ساختار روایت های شعر اقبال و فصل سوم تجزیه و تحلیل عناصر داستانی و نظام حاکم بر ساخت حکایت ها است. در پایان مشخص گردید به پیروی از سرایندگان بزرگ ایران برای بیان اندیشه ها از حکایت استفاده کرده است. در شعر اقبال تعداد 25 حکایت موجود است که فقط در مثنوی ها و دوبیتی ها ذکر شده اند .همه ی آنها الگوی ساختاری واحد و ساده ای دارند. بطور کلی می توان گفت که بر اساس الگوی (شخصیت+ گفتگو) شکل گرفته اند و از نظام پی رفتی یکسانی برخوردارند. شخصیت ها در آنها جز در نه درصد از سه شخصیت تجاوز نمی کند. پرداخت شخصیت ها به سه شیوه ی معمول مستقیم، غیر مستقیم یا تلفیقی است. کنش های حکایتها اغلب گفتاری و گفتگوها به صورت پرسش و پاسخ هستند.بدین صورت که پرسشی از جانب یکی از شخصیت ها مطرح ومکث روایت روی پاسخ شخصیت دیگر است. بسامد درون مایه ها به ترتیب سیاسی - اجتماعی، عرفانی و اخلاقی است. زمان و مکان صحنه ها تحت تأثیر درون مایه است.بعنوان مثال در حکایت هایی که درون مایه عرفانی دارند، زمان سحرگاه و مکان جایی متناسب با آن است. زاویه ی دید حکایت ها بیرونی و راوی دانای کل است که انتخاب آن به دلیل اشراف بر فضای حکایت برای پرداخت شخصیت ودرون مایه بسیار مناسب است. کوتاهی حکایت ها تقلیدی از حکایت پردازی سنتی زبان فارسی است و ضرورت بعضی از عناصر مانند شخصیت،گفتگو،زاویه ی دید، و درون مایه را به خوبی تشخیص داده و از آنها بهره گرفته است.

ساختارگرایی رویکردی نوین در مطالعهی ادبیات است. یکی از مباحث مورد توجه محققان روایتشناسی ساختارگرا، یافتن دستور زبان داستان است؛ یعنی قانونمندیها و قواعدی که بر قصهها و داستانها حاکم است. به دلیل آنکه قصههای عامیانه،ساختار نسبتاً سادهای دارند، میتوان قواعد حاکم بر آنها را شناسایی و طبقهبندی کرد. از آنجا که ساختارگرایی در ادبیات، ازخود نظام ادبیات به عنوان مرجع بیرونی آثاری که بررسی میکند، استفاده میکند، جایگاه ارزشمندی در مطالعات ادبی دارد. علاوه بر آن داستاننویسی در دهههای اخیر شاهد تحوّلات شگرفی بوده است و نویسندگانی تجربهگرا پا به عرصه نهادهاند. یکی از این نویسندگان هوشنگ گلشیری است که وی را بعد از صادق هدایت تأثیرگذارترین داستاننویس ایرانی دانستهاند. گلشیری در اواخر دههی چهل خورشیدی به شهرت فراوانی رسید. علاوه بر این آثار زیادی را » شازده احتجاب « با نگارش رمان کوتاه خلق کرده است که از جمله میتوان به داستانهای کوتاه او اشاره کرد. از طرف دیگر منتقدان در سدههای اخیر از دیدگاههای مختلف به بررسی آثار روایی و داستانی پرداختهاند و شیوههای گوناگونی در عرصهی نقد داستان و روایت به وجودآوردهاند است که شیوهای خاص در بررسی و تحلیل » تزوتان تودوروف « که همگی در خور اهمیت هستند. یکی از این نظریهپردازان روایت دارد و بر نظام پی رفتی روایت تکیه نموده است. در این پژوهش به بررسی ساختار روایی داستانهای کوتاه هوشنگ گلشیری بر اساس نظریهی تزوتان تودوروف پرداخته شد و سادگی و پیچیدگی طرح داستانها را به همراه نحوهی به کارگیری سایر عناصر داستانی در آنها بر این اساس بررسی و تحلیل شد تا از این طریق بتوان جنبههای هنری وارزشهای ادبی داستانهای کوتاه هوشنگ گلشیری را نشان داد . واژگان کلیدی: بوطیقا، ساختارگرایی، پیرفت، روایت، هوشنگ گلشیری، تزوتان تودوروف

چکیده ندارد.

از آنجایی که مثنوی یک اثر تعلیمی - عرفانی است، شاعر بیشترهمت خود را صرف آن کرده است که با استفاده از قصه ها، رمزها، اسطوره ها و اشارات داستانی اندیشه های عارفانه خود را به آسانی القا کند. پراکندگی و گوناگونی قصه ها و حکایت ها از یک سو و دخل و تصرف عمدی و آگاهانه شاعر در آنها از سوی دیگر، زمینه های حضور و ظهور شخصیت های متعدد را در مثنوی فراهم آورده است که پیوسته به ایفای نقش مشغولند و بعضا بین نقشی که در مثنوی عهده دار می شوند با آنچه که حقیقت تاریخی آنها است، نوعی تفاوت و دوگانگی به چشم می آید که با نتیجه تصرف و ساخته ذهن خلاق و جستجوگر مولوی است و یا برگرفته از روایت های رایج در عصر اوست که در کتب و تذکره های معتبر نیامده است. مولانا مانند اکثر مولفان کتب تعلیمی صوفیانه به صورت قصه و کیفیت استناد آن به شخص معین با وقوع آن در زمان و مکان مشخص نظر ندارد. برای او بیان حکایت که از طریق مکالمه شخصیت ها و اشاره گوینده، روحیه و جنبه های روانشناختی شخصیت ها را افشا می کند و در عین حال باعث جذب توجه و القای لذت به خواننده می شود، بخش بسیار مهمی از کار است که این جنبه بسیار مهم از مثنوی تا به امروز هر چه کمتر محل نظر بوده است، از اینرو اساسا کار این رساله و تحقیق به عنوان ((اعلام اشخاص مثنوی)) بیشتر به ((بررسی شخصیت ها از دیدگاه مولوی)) مبتنی بوده است تا بررسی و معرفی تاریخی آنها، چه ((جز از دیدگاه خاص گوینده نمی توان در زوایای اندیشه او راه یافت و تمتع و التذاذ در آفرینش اهل اندیشه و هنر جز از طریق همدلی با آنها ممکن نیست.))