بخش مهمی از تعالیم انبیاء اختصاص به تبیین نظام اخلاقی دارد که در آن شیوه¬ی خاصی از زندگی را به پیروان خود توصیه می¬کنند نمود بارز این تعالیم را می¬توان در کتب مقدس ادیان جستجو کرد. قرآن کریم و اوستا از جمله کتب مقدسی به شمار می ¬آیند که برای این مسئله اهمیت خاصی قائل هستند و دارای یک نظام اخلاقی نظام¬مند می ¬باشند. پژوهش حاضر به بررسی مقایسه-ای نظام اخلاقی قرآن و اوستا پرداخته تا به شباهت¬ها و تفاوت¬های آن¬ها به عنوان دو نظام اخلاقی دینی پی ببرد و به همین منظور مبانی و مفاهیم اخلاقی این دو کتاب را به منظور ارائه¬ی یک نظام کامل مورد بررسی قرار می¬دهد. نگاهی به مبانی این دو نطام نشان می¬دهد که هر دو نظام علاوه بر اینکه مبانی محکم و مشترکی برای نظام اخلاقی خود ارائه می¬دهند، ساختار نظام اخلاقی خود را به صورت1- مفاهیم بیان کننده رابطه انسان با خدا؛ 2- مفاهیم بیان کننده رابطه انسان با انسان دیگر؛ 3- مفاهیم بیان کننده رابطه انسان با خودش 4-مفاهیم بیان کننده رابطه انسان با طبیعت ترسیم می¬کنند در این میان هر دو کتاب ذیل چهار رابطه مفاهیم اخلاقی را تعریف کرده که دارای اشتراکات و تفاوت¬هایی می¬باشند. وجود اشتراکات فراوان میان نظام اخلاقی قرآن و اوستا از یک سو نشان دهنده این است که این دو دین دارای منشإ آسمانی هستند و از سوی دیگر نشان دهنده وحدت ادیان و هماهنگی قرآن با آموزه¬های انبیای پیشین است. همچنین وجود امتیازات نظام اخلاقی قرآن بر اوستا بر این اصل تأکید می¬کند که ادیان الهی در طول یکدیگرند و کامل¬ترین دین کامل¬ترین تعالیم را ارائه می¬دهد. شایان ذکر است این پژوهش نظری و از نوع مقایسه¬ای می¬باشد که با روش کتابخانه¬ای اطلاعات آن گردآوری شده است.

این پژوهش ایزدان آتش در دو دین هندی و ایرانی بررسی کرده و با مقایسه خویشکاری های این مجموعه ایزدان، ایزد اولیه هندوایرانی را که این دو ملت پیش از جدایی در دوران هدوایرانی نیایش می کردند، بازسازی می کند. ایزد آتش در دوران هندی اگنی است که با استناد به متون ودایی مورد بررسی قرار گرفت. در دوره ایرانی نیز اردیبهشت امشاسپند موکل بر آتش بوده و گروهی از ایزدان شامل آذر ایزد، بهرام، سروش، نریوسنگ و رپیثوین، همکار او شمرده می شدند. بررسی یکایک این ایزدان بر اساس متون گاهان، یشت ها، یسنا، و متون دوره میانه، انجام گرفت. در بخش پایانی این پژوهش، با نتیجه گیری از این اطلاعات، ایزد هندوایرانی، بازسازی شد.

در این پژوهش ابتدا به تاریخ و جغرافیای عیلام به طور کلی پرداخته شده است. پس از معرفی مختصر دوره عیلامی میانه، شیلهک-اینشوشینک معرفی می شود. سپس ویژگی های دینی عیلام بر اساس نوشته های این پادشاه مورد مطالعه قرار می گیرد. خدایان و پرستشگاه های عیلامی مذکور در نوشته های شیلهک-اینشوشینک و خویشکاری و ویژگی های هر یک از ایشان بخش عمد? این پژوهش را شکل می دهد. هنگام گفتگو دربار? ایزدان، ریشه شناسی نام آنها، تا جایی که دانش زبان شناسی و اطلاعات موجود اجازه می دهد، ارائه شده و در صورت وجود، همتای میان رودانی آنها نیز معرفی شده است. بنا به مورد، تاریخچ? خوانش های گوناگون و نظریات مختلف دربار? ایزدان بررسی شده است. در بخش مطالع? بناهای دینی، علاوه بر ارائ? شواهد گوناگون در متن های برجای مانده، به ریشه شناسی، سابق? استفاده از یک بنا، یا ساخت و ساز نوعی ویژه از پرستشگاه و ویژگی های ساختمانی و تزییناتی آن پرداخته شده است.

آئین عیاری بعنوان یک حوزه از فرهنگ، در بین جوامع مختلف دنیا با ملیّت و نژادهای گوناگون از ارزش و جایگاه ویژه ای برخوردار است و تاریخ درازی را پشت سر گذاشته است. از آنجایی که تشکیلات مربوط به این آئین، یک نهاد اجتماعی و مردمی بشمار می رفته است بدون شکّ بخش های دیگر جامعه را تحت تأثیر خود قرار می داده است و حتی فراتر از این، مرزهای قراردادی بین کشورها را در می نوردیده و به فرهنگ های دیگر نیز وارد می شده است. همین امر موجب شده آئین عیاری و بطور کلی سنّت جوانمردی در مراحل گذار و تحوّلش در طول تاریخ اجزاء و عناصر جدیدی را از فرهنگ های دیگر جذب نماید و اشکال مختلفی به خود گیرد که تا حدّی متفاوت از شکل و بنیان اولیه آن بوده است، ولی هدف و غایت اساسی آن همچنان یکسان حفظ شده است. این پژوهش تلاش دارد به بررسی ریشه های نخستینی بپردازد که موجب شکل گیری اینگونه آئین ها و آداب مربوط به آن شدند و سپس آن بخش از عناصر خارجی و بیگانه را که در اثر تبادل و امتزاج با سایر فرهنگ ها بدان افزوده شد تا حدّ ممکن جدا سازد. به این منظور سازمان ها و تشکیلات عیاری ایران در دوره باستان یعنی از زمان ورود قوم آریایی مدّ نظر قرار می گیرند؛ علاوه بر آن سعی بر آنست که وجود چنین آئین و فرهنگی در بین اقوام بومی ایران پیش از مهاجرت آریائیان نیز بررسی شده و از منظر تاریخی دورتری به این موضوع پرداخته شود. واژگان کلیدی: ایران باستان- عیاری- پهلوان- الگوهای پهلوانی- اخلاق پهلوانی- فتوت- جوانمردی

چکیده ندارد.