نجمه فتحعلی زاده محسن سیفی
ادبیات متعهد اهل بیت (علیهم السلام) به مجموعه ای از آثار منظوم و منثور شاعران و نویسندگان متعهّد گفته می شود که درباره ویژگی ها و خصوصیات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت ایشان قبل از بعثت آن حضرت به وجود آمده است. این نوع ادبیات برگرفته از عقاید و اندیشه های شاعر یا نویسنده می باشد و از همان قرون اولیه هجری در زبان عربی و فارسی دیده شده است. در این میان، اشعاری که در این باره سروده شده اند از اهمیت بیشتری برخوردارند؛ چرا که شاعران در این اشعار کوشیده اند تا از رهگذر مدح و رثای ائمه (علیهم السلام) و توصیف اخلاق و رفتارهای آنان رسالت شاعری خویش را ادا نمایند. در میان سروده های شاعران متعهّد معاصر می توان به اشعار پیرامون امام رضا (علیه السلام) اشاره کرد. در این اشعار که از زمان حیات امام (علیه السلام) آغاز شده و تا دوران معاصر ادامه یافته است، زندگانی امام (علیه السلام) از تولد تا شهادت و ویژگی های ایشان تشریح گشته است. در بخش زندگانی امام رضا (علیه السلام) موضوعاتی همچون ولادت ایشان و تاریخ آن، خانواده امام (علیه السلام)، نام ، لقب و کنیه امام (علیه السلام)، امامت، ولایت-عهدی، سفر به خراسان و شهادت ایشان در گستره دید شاعران قرار گرفته و درباره آن ها اشعاری سروده اند. همچنین در بخش خصوصیات امام رضا (علیه السلام) قصائد مدحی و وصفی فراوانی پیرامون مکارم اخلاقی، تقوا و دینداری، علم به مسائل مختلف، علم به زبان های گوناگون، کرامات امام رضا (علیه السلام) و در نهایت فضیلت زیارت ایشان سروده شده که نیازمند بررسی و دقت نظر می باشد. در این پژوهش به بررسی این قبیل سروده های شاعران معاصر عربی سرای و پارسی گوی پیرامون موضوعات یاد شده پرداخته می شود. گفتنی است در تحلیل این قصائد، عوامل مختلفی همچون مضمون، واژگان و ترکیبات تشکیل دهنده، اسلوب، تصاویر هنری و آرایه های ادبی اشعار، مورد کاوش قرار می گیرند. پس از تحلیل نمونه ای از شعر عربی و مشابه آن در شعر فارسی به تطبیق و مقایسه آن دو خواهیم پرداخت. در نهایت آن چه قابل ملاحظه می باشد، این است که شاعران عربی سرای در اشعار خود به جزئیات بیشتری تکیه کرده و زبان شعری آنان ساده تر است؛ از این رو آرایه های ادبی کمتری نیز در آن ها به چشم می خورد؛ در حالی که شاعران پارسی گوی از زبان شعری دشوارتری برخوردارند و بیشتر به کلیات تکیه کرده اند و آرایه های بلاغی بیشتری نیز در اشعار آنان وجود دارد.
