نقش برجسته تفکر در نظام اخلاقی و تربیتی اسلام دست مایه نویسنده برای نگارش این تحقیق شده است. وی در این تحقیق با توجه به ابعاد مختلف تفکر عقلانی، تفکر عاطفی و تفکر رفتاری، به آثار تفکر و تعقل و جایگاه آن در نظام تربیتی و اخلاقی اسلام پرداخته و موانع تفکر صحیح را بیان نموده است. نویسنده در فصل اول به بیان کلیات تحقیق پرداخته و مباحثی مانند حقیقت و اهمیت تفکر، معنای لغوی و اصطلاحی تفکر، واژه های مترادف تفکر، انواع تفکر، متعلقات تفکر و اهمیت و ارزش تفکر در دین اسلام را بررسی نموده است. در فصول بعدی این نوشتار، نگارنده ابعاد مختلف فکری، عاطفی و عملی، آثار تفکر در تربیت اخلاقی انسان، همچون: تهذیب نفس، توجه به حکمت بلاها، یاد کردن مرگ، عفو کردن دیگران هنگام قدرت و آثار ایجابی معرفت مانند توجه کردن به آثار و عواقب گناه، وارد کردن اخلاص در عمل و تبدیل کردن علم به عمل و مثبت کردن نیات و اهداف را بیان نموده است. در ادامه، آثار معنوی تفکر به ویژه توبه و تجدید نظر در رفتار و نیز به موانع تفکر از بُعد فکری، عاطفی و عملی پرداخته و عوامل خارجی و داخلی غفلت (نقطه مقابل تفکر) را از منظری قرآنی و روایی شرح می دهد. نویسنده معتقد است جمود فکری، سوءظن، پیروی از هوای نفس، طولانی کردن آرزوها، کبر و غرور، تعصب، حسد، پرخوری، پرخوابی، محیط اجتماعی فاسد و منحرف، خانواده و دوستان ناباب از عوامل مهم داخلی و خارجی غفلت و عدم تفکر به شمار می رود. نگارنده در پایان راه کارهای جلوگیری از موانع فهم و تفکر صحیح را ذکر می کند و می کوشد از بعدی فکری، عاطفی و عملی، راه کارهای مواجهه با موانع تفکر صحیح به ویژه داشتن انضباط فکری و روحی، مدیریت کردن وقت، شب زنده داری، فاصله گرفتن از محیط های نامناسب فکری و اجتماعی و ایجاد تعادل و توازن در امور مختلف مادی و معنوی زندگی را بررسی نماید