جامعه شناسی ادبیات یکی از روش های نسبتاً جدید در مطالعات جامعه شناسی و ادبی است. این نوع به بررسی ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با ساختار و تحولات اجتماعی که اثر مولود آن است، می پردازد. اهمیت این نوع در بررسی آثار ادبی دوره های تاریخی که با تحولات اجتماعی و فرهنگی عمده ای همراه بوده اند، بیشتر خود را نشان می دهد. در این شیوه می توان نقش و قدرت نویسنده را درک و ترسیم پیچیدگی ها و مسایل و مشکلات جامعه را ارزیابی نمود و از افق های جدیدتر و خلاقانه تری به جامعه پرداخت. لذا نقد و بررسی ساختارهای تاریخی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی آثار مسعود هدف رساله ی حاضر بوده است. محمد مسعود از نویسندگان روشنفکر دوره ی رضا شاه است که بیشتر نظر به اصلاح جامعه داشته و تغییر اوضاع زندگی جوانان را خواستار بوده است. داستان های مسعود از نظر اندیشه و دید عمیق اجتماعی جایگاه ویژه ای در میان آثار داستانی آن دوره دارد. او نویسنده ای واقع گرا است و آثارش از نوع رمان های اجتماعی است تا آنجا که او را مهم ترین نماینده ژانر اجتماعی می نامند. مسعود در داستانهایش به اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران خود بدبین است. او در تهران همه ی کثافت کاری ها و گندکاری های افراد اشراف پایتخت را به چشم خود دیده بود و از اینجا بدبینی و بینش سیاه او نسبت به همه چیز شروع شد. جامعه-ی داستانی مسعود بین دوراهی سنت و مدرنیته قرار دارد و عواملی چون جنگ جهانی اول و گسترش دیوان سالاری و رابطه-ی بیشتر با جهان خارج و مواردی دیگر باعث شده تا داستانهایش در جدال بین سنت و مدرنیته قرار بگیرد. بر این اساس سعی شده است تا از منظر جامعه شناختی رمان-های محمد مسعود مورد تحلیل قرار گیرد. برای این منظور رساله به پنج بخش تقسیم شده است: فصل اول کلیات، فصل دوم ساخت سیاسی – تاریخی، فصل سوم ساخت اجتماعی داستان و فصل چهارم ساخت فرهنگی آن را شامل می شود و در فصل آخر نتیجه گیری آمده است. واژگان کلیدی: جامعه شناسی ادبیات، جامعه شناسی رمان، رمان فارسی، محمد مسعود، سنت و مدرنیته