نظریه ذهن توانایی قضاوت درباره ی حالت های ذهنی خود و دیگران است که در عملکردهای اجتماعی و رفتاری نقش مهمی دارد. هدف پژوهش حاضر مقایسه نظریه ذهن در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، افسردگی اساسی با افراد بهنجار بود. پژوهش حاضر یک مطالعه علّی-مقایسه ای بود. آزمودنی های پژوهش شامل 25 بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی، 27 بیمار مبتلا به افسردگی اساسی و 30 فرد بهنجار بودند که به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. آزمودنی ها بوسیله آزمون های scid-i و فرم خلاصه شده wais-r و آزمون ذهن خوانی از طریق چشم های بارون-کوهن مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیری نشان داد که نظریه ذهن در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، افسردگی اساسی و افراد بهنجار به طور معناداری متفاوت است. همان گونه که نتایج پژوهش حاضر نشان داد نظریه ذهن در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و افسردگی اساسی در مقایسه با افراد بهنجار آسیب دیده است. این آسیب در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی نسبت به بیماران مبتلا به افسردگی اساسی بیشتر می باشد. همچنین نتایج بیانگر این بود که بهره هوشی نمی تواند نقص نظریه ذهن را در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و افسردگی اساسی تبیین کند.