نام پژوهشگر: سید محسن هاشمی فرد

اثرات روند نوگرایی در ساخت و بافت عصر پهلوی اول به منظور توسعه ی گردشگری شهر تهران
پایان نامه دانشگاه آزاد اسلامی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی - دانشکده علوم انسانی 1391
  سید محسن هاشمی فرد   علیرضا استعلاجی

رضاخان در سوم اسفند 1299 با کودتای سید ضیاء الدین طباطبایی و با حمایت دولت انگلیسی از دروازه باغشاه (میدان حر کنونی) به آسانی وارد تهران شد ، آن را تصرف کرد ، حکومت نظامی را با اشد مجازات برقرار ساخت و پای به عرصه سیاست ایران نهاد. او در طی چهار سال از سردار سپهی ، وزیر جنگی و رئیس الوزرایی به پادشاهی رسید و بر تخت بی ابهت احمد شاهی با ابهت جلوس شد . تهران در دوره رضا شاه تبدیل باغ به پارک ، زورخانه به هتل ، قلعه و دروازه های شهری به پاسگاه و گمرک و مهم تر از همه دارالخلاقه به کابینه (شامل کلیه وزارتخانه ها) ، ادارات وابسته به آنها چون استانداری ، فرمانداری و بخشداری و نیز سازمان ها ، دفاتر کانون ها و انجمن ها تبدیل گشت و دیگر در محدوده و اختیار کاخ نمی گنجید . فضاهای جدید فرهنگی و نظام نوین آموزشی نظیر دبستان ، دبیرستان ، دانشکده ، دانشسرا ، کتابخانه ، موزه و سینما ، تئاتر و ... بوجود آمد . با ورود رضا شاه به تهران تأسیسات شهری جدید در هسته کهن شهر جای گرفت که تاثیراتی بر نوگرایی شهری داشت که تا حدودی باعث رونق گردشگری شهری شد . ساختمان ها و محله های قدیمی ارگ تقریباً به طور کامل تخریب شد و به جای آنها تاسیسات جدید دولتی نظیر شهرداری – شهربانی – پستخانه – وزارت امور خارجه و ... ساخته شد . عمارت شمس العماره و گلستان تنها بناهایی بودند که تخریب نشدند و بر جای ماندند . بیمارستان پانصد تختخوابی ، ایستگاه راه آهن ، کارخانه چیت سازی و ... دیگر مراکز جدیدی بودند که در شمال و جنوب شهر مستقر شدند . ساختمان های دولتی از سمت شمال و غرب به میدان توپخانه گسترش یافتند و معماری کاملاً جدیدی ، چه از نظر ترکیب و چه از نظر ابعاد ، عرضه شد . از دیگر بناهای ایجاد شده در این دوره می توان از بناهای پست خانه ، شهربانی کل کشور و وزارت امور خارجه را نام برد . به هر حال تهران در زمان رضا شاه از یک سو تمرکز حکومتی و اداری یافت و از سوی دیگر در نظام سرمایه و اقتصاد جدید و در پهنه وابستگی که بی تردید نفت زیرساخت آن بود ، حالت پایتختی و مرکزیت به خود گرفت ، عامل سیاسی در ابعاد اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی ، خود بر روی هم پدید آورنده بناها و ساختمان های جدید در بافت شهری تهران شدند . وزارتخانه ها در اطراف میدان ارگ استقرار یافتند و از آن طریق با بازار (مرکز اقتصاد) و نهادهای صنعتی و نیمه صنعتی اطراف تهران پیوند یافتند .