رساله حاضر در یک مقدمه و پنج فصل تنظیم شده است. در فصل اول عمدتا با استفاده از کتابهای تاریخ ادبیات معاصر و دیدگاههای اهل ادب به بررسی زمینه های وقوع انقلاب مشروطه و شکل گیری روابط خارجی ایران در دوره قاجار پرداخته شده است. فصل دوم موقعیت جغرافیایی آذربایجان فصل سوم در برگیرنده تعاریف و آراء مترجمین ، زبانشناسان و نیز ادبای ایرانی و غیر ایرانی است در باب ترجمه و کارکردهای آن و نیز ذکر پیشینه مختصری از اولین ترجمه های انجام شده. فصل چهارم قسمت اصلی رساله است مترجمان آذری زبان آذربایجان در دوره زمانی بعد از انقلاب مشروطه تا امروز است. در پایان نمودارهای متعدد ارائه شده است.