در تاریخ سیاسی معاصر ایران، مجموعه ای از تغییرات سیاسی رخ داده که فهم آنها در صورتی امکان پذیر است که بتوان میان آنها، ارتباط معناداری برقرار کرد. این موضوع برای دانشجویان رشته علوم سیاسی بویژه گرایش مسائل ایران دارای اهمیت فراوانی است. مارکسیسم یکی از جریان های عمده فکری- سیاسی در تاریخ معاصر ایران است و به رغم آنکه هرگز قدرت سیاسی را تصاحب نکرد اما در زمینه تحلیل تغییر سیاسی در ایران تأثیرات بسیار زیادی بر جای گذاشته است.یکی از روشهای ضروری در فهم جریان مارکسیستی در ایران، شناخت دقیق و جامع شخصیت های عمده و تأثیرگذار آن است. با توجه به اینکه عمل سیاسی، مبتنی بر تئوری است، بنابراین شناخت تئوریسین های مختلف مارکسیسم در ایران در اولویت قرار دارد. در میان مارکسیست های ایرانی که در حوزه تبیین تغییر سیاسی در ایران، تاملات جدی انجام داده اند، احسان طبری جایگاه ویژه ای دارد. اگر حزب توده، نماینده اصلی مارکسیسم روسی در ایران است، طبری مهمترین نظریه پرداز آن محسوب می شود. به گواه متون مارکسیستی موجود در ایران، وی نسبت به سایر مارکسیست های ایرانی بیشترین آثار درباره چیستی تغییر سیاسی و شناخت تاریخ ایران از منظر مارکسیستی را از خود به جای گذاشته است. این رساله با رویکرد علمی مبتنی بر منطق « برنامه پژوهشی » ، با تجزیه و تحلیل آنچه از طبری به عنوان میراث مکتوب باقی مانده، به مثابه یک متن، و از معبر سوال« مارکسیست های ایرانی از جمله احسان طبری تغییر سیاسی در ایران را چگونه تبیین می کردند؟» این فرضیه را پردازش و در نهایت نیز اثبات می کند:« مارکسیست های ایرانی در چارچوب برنامه پژوهشی مارکسیسم روسی به تبیین تغییر سیاسی در ایران پرداختند. آنها برای سازگاری این برنامه با فاکت های تاریخی- اجتماعی، تعدیل هایی انجام دادند که در نهایت به خروج از هسته سخت این برنامه منجر شد. این موضوع در مورد احسان طبری به وقوع پیوست. »