کلی باسیلوز به تعدادی از عفونت های موضعی یا سیستمیک گفته می شود که توسط اشریشیا کلی ایجاد می گردند و خسارات زیادی به صنعت طیور وارد می کند. درمان بیماری کلی باسیلوز از طریق تجویز آنتی بیوتیکها صورت می گیرد که سبب تحمیل هزینه های سنگین به تولید کنندگان و افزایش مقاومت میکروبی و کاهش کیفیت گوشت می شود. واکسیناسیون به عنوان موثرترین راه کنترل این بیماری مطرح است. بیماری آنفلوانزای پرندگان یک بیماری ویروسی عفونی است که مشکلات وسیعی در سطح جهانی ایجاد می کند. برای پیشگیری از این بیماری از مدت ها پیش واکسن غیر فعال در تعدادی از کشورها از جمله ایران استفاده می شود. بدیهی است کاربرد دو واکسن آنفلوانزا و کلی باسیلوز بصورت جداگانه ضمن اینکه هزینه بر است استرس بیشتری هم ایجاد می کند. حال در چنین شرایطی اگر امکان استفاده همزمان دو واکسن در یک واکسن امکان پذیر باشد از نظر اقتصادی اهمیت بسیاری خواهد داشت و امکان جلوگیری از ابتلا جوجه ها به هر دو بیماری با یک بار واکسیناسیون فراهم خواهد شد. بدین ترتیب هدف از این مطالعه، مقایسه ایمنی زایی باکتری حرارت دیده و سونیکه اشریشیا کلی و سروتیپ h9n2 ویروس آنفلوانزای پرندگان برای ایجاد ایمنی همزمان علیه دو بیماری در جوجه های گوشتی است. برای تهیه واکسن، چالش و انجام آزمایش hi، ابتدا ویروس آنفلوانزا a/chicken/iran/zmt-101(101)/98(h9n2) در داخل تخم مرغ های جنین دار 9 روزه تکثیر داده شد. سپس تیتر ویروس با آزمایش ha تعیین شد. به منظور تهیه واکسن آنفلوانزا، مایع آلانتوئیک حاوی ویروس آنفلوانزا h9n2 با فرمالین 0/1 درصد غیر فعال شد. در ادامه از ویروس غیر فعال شده مذکور برای تهیه واکسن آنفلوانزا و واکسن دوگانه آنفلوانزا و باکتری های حرارت دیده اشریشیا کلی پرندگان و واکسن دوگانه آنفلوانزا و باکتری های سونیکه اشریشیاکلی پرندگان استفاده شد. برای تهیه واکسن آنفلوانزا همراه ویروس غیر فعال شده ادجوانت آلوم استفاده شد. برای تهیه واکسن دو گانه از 3 سروتیپ شایع و بیماری زای اشریشیا کلی که شامل o1k1، o2k1 و o78k80 بود استفاده شد. به منظور تهیه واکسن سونیکه، پس از کشت و یکسان سازی کدورت با لوله شماره 10 مک فارلند ( معادل109× 3 باکتری در هر میلی لیتر سوسپانسیون ) ، 3 سروتیپ o1k1، o78k80 و o2k1 به ترتیب با نسبت های 5، 45 و 50 درصد مخلوط شدند. در ادامه، با استفاده از دستگاه هموژنایزر اولتراسونیک 3 سروتیپ موجود در سوسپانسیون به مدت 20 دقیقه در کنار حمام یخ سونیکه شد. برای غیر فعال کردن نهایی باکتری از فرمالین 0/1 درصد استفاده شد. پس از مخلوط کردن باکتری با ویروس غیرفعال شده h9n2، ادجوانت آلوم اضافه شد. برای تهیه واکسن حرارت دیده، 3 سروتیپ باکتری با نسبت های ذکر شده در بالا مخلوط شد، برای غیرفعال سازی، سوسپانسیون تهیه شده به مدت 0/5 ساعت در دمای 70 درجه در بن ماری قرار داده شد. لازم به ذکر است مقدار ویروس مورد استفاده در هر سه واکسن برابر بود. در این مطالعه 200 قطعه جوجه گوشتی یک روزه نژاد راس، خریداری شد. جوجه ها به طور کاملا تصادفی، به 4 گروه 20 قطعه ای (گروههای کنترل) و 3 گروه 40 قطعه ای ( گروههای درمانی و کنترل) تقسیم شدند. در روز 15 پرورش، به گروههای 1 و 7 سرم فیزیولوژی، به گروه 2 واکسن یگانه آنفلوانزا، به گروه 3 و 6 واکسن دوگانه آنفلوانزا و کلی باسیلوز (سونیکه)، و به گروههای 4 و 5 واکسن دوگانه آنفلوانزا و کلی باسیلوز (حرارت دیده) به میزان 0/5 میلی لیتر به صورت زیر جلدی در ناحیه پشتی گردن تزریق شد. در 36 روزگی جوجه های گروه 5، 6 و 7 با ویروس آنفلوانزای h9n2، و سوسپانسیون سه سروتیپ اشریشیا کلی چالش داده شد. میزان ابتلا، علائم بالینی، مرگ ومیر و نشانه های کالبدگشایی، وزن بدن، غذای مصرفی، ضریب تبدیل غذایی، درصد تلفات، عیار آزمایش میکروآگلوتیناسیون علیه آنتی ژن o و عیار آزمایش hi ویروس آنفلوانزا، جداسازی باکتری، از 14 روزگی بصورت هفتگی برای مطالعه ایمنی زایی واکسن های مورد نظر بررسی شد. مقایسه گروه های درمانی و گروه های کنترل نشان داد واکسن تاثیر منفی در رشد پرندگان ندارد. همچنین مشخص شد مخلوط آنتی ژن های ویروس و باکتری اشریشیا کلی در ایجاد ایمنی علیه بیماری آنفلوانزا و کلی سپتی سمی تداخلی ایجاد نمی کند. در نهایت به نظر می رسد واکسن های دوگانه بویژه واکسن دوگانه سونیکه علیه هر دو بیماری ایمنی ایجاد می کند.