مهری ندریان رامین مهدی نژاد
نقاشی اجتماعی یکی از مهمترین گرایش های هنری است که از سپیده دم تاریخ بر دیوار غارها نقش بسته و تا کنون استمرار یافته است. هنرمندان بسیاری در سرتاسر دنیا به این نوع از نقاشی با رویکردهای متنوعی گرایش داشته اند. بررسی و تحلیل این نوع از نقاشیها نیاز به شناخت هر چه بیشتر جامعه و فضایی دارد که هنرمند در آن زندگی میکند و از آن تأثیر پذیرفته است. بنابراین برای پژوهش در بارهی این موضوع، نیاز است که نخست نسبت به افق تاریخی و اجتماعی که هنرمند در آن می زیسته آگاهی پیدا کنیم، سپس به بررسی مجموعه آثار هنری آن دوران پرداخته و دلایل ارجحیت آن به عنوان رسانهای تصویری نسبت به سایر رسانهها را بررسی کنیم. ژانر نقاشی اجتماعی براساس پیش زمینههایی که مبداء شکل گیری هنرهای اجتماعی نظیر نقاشی یا ادبیات اجتماعی است، میتواند به بررسی و تحلیل آثار نقاشی که دارای مضامین و جهتگیریهای اجتماعی است، بیانجامد. موضوع این پژوهش بازتاب مسایل اجتماعی در هنر نقاشی و چگونگی پیکربندی و سازماندهی تصویر نقاشی به مثابهی تصویری رسانهای است. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل برگزیده آثار نقاشی اجتماعی ایران براساس مستندات تصویری و تحلیل اجتماعی تصویر و زیبا شناسی شکل و محتوا در ارتباط با مخاطب است. علاوه بر این مسأله الگو برداری و تأثیرپذیری و اقتباس این آثار از یکدیگر، مبنایی برای مطالعات تطبیقی آثاری است که در این گرایش، آثاری تأثیرگذار و شناخته شدهاند. پرسش اصلی این پژوهش این است که نقاشیهای اجتماعی در قالب کدام یک از مکاتب هنری مانند نقاشی واقعگرا یا رئالیسماجتماعی و سوسیالرئالیسم توانستهاند توانایی بیشتری برای تبلیغ ایدئولوژیها و نظریههای سوسیالیستی و تأثیرگذاری بر مخاطبین داشته باشند. در نهایت با مقایسهی این آثار با تجربیات نقاشان اجتماعی ایران به بررسی وجوه مشترک و تفاوتهای آنها می پردازیم. همچنین گرایش یا گرایشهای خاصی که در نقاشی اجتماعی از لحاظ فرم و محتوا وجود دارد، معرفی خواهد شد. اختصاصات رویکردهای نقاشی اجتماعی در قالب طرح این سوال مطرح می شود که نقاشی معاصر ایران در ژانر اجتماعی از لحاظ شکل و محتوا دارای چه خصوصیاتی است؟
