چکیده مسئله ی تکوین و تکامل معرفت از مهم ترین مسائلی است که از سرآغاز تاریخ تفکر فلسفی تا کنون در دیدگاه ها و جهان بینی های مختلف، مورد تحلیل قرار گرفته است و امروزه توجه شاخه های دیگر علوم با رویکردهای علمی را به خود جلب کرده است. از آنجا که مقایسه ی مبانی و نظریات اندیشمندانی که از چشم اندازهای متفاوت به مسئله ی تکوین و فرآیند رشد معرفت توجه می نمایند می تواند ضمن نشان دادن امتیازات و نقاط ضعف نظریات، افق های جدیدی را در این ساحت علمی بگشاید، این رساله سعی نموده نخست به تبیین دیدگاه-های علامه در حوزه ی معرفت حصولی و حضوری و رابطه ی آنها که بیش از هر چیز مبتنی بر معرفت شناسی و هستی شناسی صدرایی است، پرداخته و به تفصیل زمینه های تکوین معرفت و تکامل فرآیند آن را از حوزه ی تصورات حسی تا معقولات ثانویه و تصدیقات و مفاهیم بدیهی بیان نماید. آن گاه با بیان نظریه ی پیاژه، رئوس مطالبی نظیر مبدء، مراحل و مکانیزم شناخت که با تبیین مفاهیمی چون؛ عملکرد، طرحواره، خودمحوری،تعادل، جذب و انطباق و... ، صورت می گیرد، اصول دیدگاه های وی در این زمینه تبیین گردد. در بررسی نهایی، این نظرگاه ها، در حوزه هایی نظیر مفاهیم و مبانی، بدیهیات، مبدء، تقسیمات و فرآیند شناخت، واقعیت و موانع آن، مورد تطبیق قرار گرفت . از نتایج و ابداعات مهم این بررسی این است که؛ دیدگاه های روانشناختی پیاژه به جهت فقدان زیر ساختها و مبانی صحیح هستی شناسی و انسان شناسی ضمن تفاوت های عمده ای که با نظریات علامه پیدا می-کند در بیان تکوین و تکامل معرفت به چالش هایی نظیر پارادوکس پذیرش معرفت پیشینی در نحوه و کیفیت واقع نمایی مدرکات دچار می شود.