نام پژوهشگر: معصومه کیانی ده کیانی

مناسبات سلجوقیان ایران با مشایخ صوفیه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده الهیات 1392
  معصومه کیانی ده کیانی   زهرا ربانی

سلجوقیان زمانی که در قلمرو وسیعی از جهان اسلام وارد شدند با طبقات مختلف مذهبی و گروه علما ، فقها و مشایخ صوفیه رو برو شدند. باتوجه به گفتمان غالب در جامعه آن روز که گفتمانی دینی بود آنان برای تثبیت و استمرار حکومت خود نیاز به کسب مقبولیت و جلب دیدگاه عامه از طریق نزدیکی به این افراد و گروهها داشتند.در این میان مشایخ َتصوف به دلیل نفوذ گسترده در میان طبقات مختلف جامعه و وجود رابطه مرید و مرادی و اطاعت بی چون و چرای مریدان از ایشان اهمیتی ویژه داشتند ؛ لذا بزرگان حکومت سلجوقی تلاشهایی برای برقراری ارتباط با این گروه از خود نشان دادند و البته با برخوردهای متفاوتی از سوی مشایخ صوفی مواجه شدند. در این پژوهش تلاش شده تا با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی چگونگی روابط سران سلجوقی با این مشایخ در دو قالب روابط مسالمت آمیز و روابط غیرمسالمت آمیز بررسی و در حد امکان عوامل ایجاد این روابط واکاوی گردد.نتیجه پژوهش نشانگر آن است که در میان عوامل مختلف موجود،کسب مقبولیت از طریق نزدیکی به پیران طریقت هم ساز با سلجوقیان و جلوگیری از گسترش عقاید و فعالیتهای سیاسی- اجتماعی سران نا هم ساز ، مهمترین عامل در نحوه تعامل سلجوقیان با این گروه بوده است . سلجوقیان از راههای متفاوتی هم چون حمایتهای مالی، تکریم و اظهار ارادت علنی به مشایخ هم سو یا بی طرف نسبت به حکومت به تقویت ایشان پرداختند و برعکس با اقدامهایی سخت گیرانه هم چون محرومیتهای مالی ، تبعید و گاه اعدام با پیران غیر هم سوی طریقت برخورد کردند.