معادن سنگ آهن سنگان خواف در شهرستان تربت حیدریه از توابع استان خراسان رضوی واقع شده است. این معادن درون خرد قاره ایران مرکزی در حاشیه شمالی بلوک لوت قرار گرفته است.در این پژوهش شکستگی های محدوده آنومالی c جنوبی از بخش غربی معدن، جهت پی بردن به نحوه تشکیل و متعاقبا توسعه آن مورد مطالعه قرار گرفت. در محدوده مورد مطالعه بعد از پردازش تصاویر ماهواره ای وانجام مطالعات صحرایی مشخص شد که شکستگی ها در 4 دسته درون محدوده آرایش یافته اند. در بین این دسته ها، شکستگی های با امتداد تقریبا شرقی- غربی و شمالی- جنوبی دارای فراوانی بیشتری هستند. جهت مطالعه دقیق تر محدوده با توجه به موقعیت ساختارها و تنوع واحدهای سنگی، منطقه به20 ایستگاه تقسیم و نزدیک به 1200 داده برداشت شد. در هر ایستگاه با توجه به نظم قابل درک از شکستگی ها، دسته جات سیستماتیک درزه ها و گسله ها تفکیک و برای هر دسته پارامترهایی چون امتداد، شیب، زاویه شیب و فراوانی آن، سوی لغزش و دیگر ساختارها در صورت وجود اندازه گیری شده اند. مشاهدات صحرایی حرکت مورب لغزی با مولفه شیبی غالب را بر اکثر گسل های منطقه که عموما با شیبی قائم و یا نزدیک به قائم ظاهر شده اند، نشان می دهند. با استفاده از روش های نوین تحلیل تنش قدیمه، موقعیت تنش های اصلی مشخص شد که تنش افقی قدیمه محلی را در راستای شمال- جنوب و با مکانیسم کششی معرفی می کند. از نظر موقعیت محورهای تنش، با استفاده از روش برگشتی می توان نتیجه گرفت محور 1? بصورت قائم و دو محور 2? و 3? بصورت افقی بر منطقه تاثیر گذاشته اند. رژیم تکتونیکی کششی ایجاد شده، علاوه بر تغییر شکل شکننده سنگ ها سبب ایجاد فضای مناسب برای کانی سازی در شکستگی های با روند شرقی- غربی شده است. که حاکی از ارتباط داشتن تکتونیک منطقه با فرایند کانی زایی می باشد. با تغییر رژیم تکتونیکی و تغییر جهت تنش کششی بیشینه از شمالی- جنوبی به شمالغرب- جنوبشرق، بر منطقه فاز مخربی تاثیر گذاشته است که باعث جابه جایی زون های کانی سازی شده توسط شکستگی های با روند شمالی- جنوبی وشمالغرب- جنوبشرق به ترتیب در جهت های راسترو و چپرو شده است.

مجموعه معادن سنگ آهن سنگان خواف از قدیمی ترین و مهم ترین معادن آهن ایران محسوب می¬شوند. این معادن در جنوب شرقی استان خراسان رضوی و در 40 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان خواف واقع شده اند. از نظر تقسیمات زمین شناختی این منطقه جزیی از خرد قاره ایران مرکزی و بخشی از پهنه لوت محسوب می¬شود. کانی سازی در این معدن از نوع اسکارنی بوده و جزو کمربند آتشفشانی- پلوتونیکی خواف- درونه قرار می گیرد. معدن سنگان با توجه به تاریخ زمین ساختی که پشت سر گذاشته تحت تأثیر فاز های مختلف تکتونیکی قرار گرفته و شکستگی های فراوانی در منطقه به وجود آمده است. در این پژوهش به بررسی و تحلیل ساختارها در بخش شرقی این معدن و در محدوده بین آنومالی های سنجدک و باغک پرداخته شده است. با توجه به غلبه ساختار های شکننده در این منطقه عمده فعالیت بر روی تحلیل شکستگی ها خواهد بود. برای مطالعه شکستگی ها در این محدوده 27 ایستگاه تعریف شده و در این ایستگاه ها به مطالعه و برداشت از شکستگی ها پرداخته شد. با استفاده از این اطلاعات سیستم های مختلف شکستگی ها مشخص شده اند. از جمله مهم ترین سیماهای ساختاری محدوده معدنی گسلی شمال غربی- جنوب شرقی است که گسل دردوی نام گذاری شده است و نقش قابل توجهی در پراکنش کانسار های معدنی داشته است و در این پژوهش توجه ویژه ای به آن شده است . بررسی گسل ها نشان داده است که بیشتر گسل های منطقه متأثر از حرکت این گسل بوده اند. عمده گسل های منطقه از نوع گسل های امتداد لغز هستند و با توجه به حرکت چپ لغزی گسل دردوی سیستم تنش ساده بر منطقه تأثیر گذار بوده است . گسل های امتدادی چپ لغز که امتداد های شمال شمال غربی – جنوب جنوب شرقی داشته اند را می توان به عنوان شکستگی های ریدل این گسل معرفی کرد و همچنین گسل های امتدادی راست لغز که جملگی امتداد های شرقی – غربی دارند را می توان آنتی ریدل های این گسل دانست. گسل های نرمال عمدتاً امتداد های شمال غربی- جنوب شرقی دارند و گسل های معکوس نیز در امتداد های شمال شرق جنوب غرب پراکندگی دارند و در انتهای امر با توجه به وضعیت گسل ها مدلی برای کرنش حاصل از این گسل ترسیم شده است.درزه ها به 8 دسته مختلف تقسیم بندی شدند و با توجه به اطلاعات حاصل از تفسیرها دسته های شمالی- جنوبی و دسته های شمال شرق – جنوب غربی قدیمی ترین دسته های ما و دسته های شرقی غربی جدید تر از دسته های قبلی هستند و همچنین دسته های شمال غربی- جنوب شرقی جوان ترین شکستگی های منطقه و شکل گیری آن ها متأثر از گسل دردوی بوده است. با استفاده از متدهای نوین بازسازی تنش های دیرین ، به بازسازی و ترسیم میدان تنش در این محدوده پرداخته شد. تحلیل میدان های تنش در این محدوده نشان می دهد که منطقه با کششی شمالی جنوبی مواجه است. اما میدان تنش در اطراف گسل درودی متفاوت و این دینامیک حرکتی این گسل بردار های تنش ناحیه ای را تحت تأثیر قرار داده است.

گسل آبقوی به عنوان یکی از جدیدترین راندگی‏ها در کمربند چین‏خورده‏گسلیده‏ی‏ البرز در دامنه‏ی جنوبی رشته کوه بینالود مطرح می‏باشد. راندگی آبقوی با طول تقریبی 35 کیلومتر از غرب روستای بوژان در شمال شهر نیشابور تا روستای خانلق در شمال شهر فیروزه امتداد یافته‏است و در پایانه‏ی غربی خود به سیستم راستلغز چکنه می‏پیوندد. این راندگی از هشت قطعه‏ی گسلی با امتداد تقریبی n43w با شیب‏های بین 20 و 50 درجه به سمت شمال شرق تشکیل شده‏است که دارای اندکی مولفه‏ی راستلغز می‏باشند. مولفه‏ی راستلغز باعث انحراف آبراهه‏ها هنگام عبور از روی گسل و قرارگیری مجرای اصلی در حاشیه‏ی شرقی مخروط‏افکنه‏ها شده است. این راندگی‏ها که در پلیوسن شکل گرفته‏اند؛ نهشته‏های ترشیری را روی رسوبات آبرفتی کواترنر رانده‏اند. نرم بودن جنس لایه‏ها و یا سیمان سست بین قطعات آن، عامل نابودی سطح گسل طی فرسایش و عدم حفظ خشلغز شده است. در این منطقه شش دسته درزه مرتبط با راندگی تشکیل شده اند که شامل دو دسته‏ی موازی جبهه و چهار دسته‏ی دوبه دو مزدوج عمود بر جبهه می‏باشند. جهت تنش حداکثر به این منطقه 040-220 به دست آمده است. مطالعات مرفوتکتونیکی فعال بودن راندگی و وجود مولفه‏ی راستلغز روی آن را نشان می‏دهد.

منطقه ای که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت در استان خراسان رضوی واقع در شمال شرق ایران قرار دارد. این محدوده در غرب تربت جام و در 150 کیلومتری جنوب شرق شهرستان مشهد واقع شده است. منطقه مورد مطالعه در چهارچوب نقشه زمین شناسی کاریزنو با مقیاس 100000/1 و نیز نقشه زمین شناسی تربت جام با مقیاس 250000/1 قرار می گیرد. سنگ های گرانیتوئیدی پلورزه بخشی از نوار گرانیتوئیدی بین فریمان و تربت جام هستند که به صورت نواری کشیده و باریک (در قالب سه رخنمون با ابعاد مختلف) و با امتداد شمال غربی- جنوب شرقی تقریباً در قسمت مرکزی نقشه کاریزنو (با مقیاس100000/1) دیده می شوند و به تقریب وسعتی حدود 30 کیلومتر مربع را در بر می گیرند. قدیمی ترین رخنمون سنگی در این منطقه، سنگ های دگرگونی با درجه پائین تا متوسط هستند که توده گرانیتوئیدی در آن نفوذ نموده است. گرانیتوئیدهای مورد پژوهش منسوب به نئوپروتروزوئیک پسین بوده و با تماس گسله از هر طرف در میان سنگ های رسوبی، ولکانیکی و آذرآواری به سن پالئوسن- ائوسن قرار دارد. با توجه به شواهد موجود، گرانیتوئیدهای مورد بحث در این سرزمین بیگانه بوده و فعالیت های تکتونیکی مسئول جایگیری آن ها در این موقعیت می باشند. ترکیب سنگ شناسی گرانیتوئیدها عمدتاً شامل گرانودیوریت، مونزوگرانیت و سینوگرانیت می باشد. بافت غالب در این سنگ ها هیپیدیومورفیک گرانولار است و کانی های تشکیل دهنده این سنگ ها عبارتند از: کوارتز، آلکالی فلدسپار(ارتوکلاز و میکروکلین)، پلاژیوکلاز به همراه بیوتیت و کمی هورنبلند. آپاتیت و زیرکن کانی های فرعی فراوان این سنگ ها و کانی های رسی، سریسیت، کلریت، تیتانیت و اکسیدهای آهن نیز محصول تجزیه و هوازدگی کانی های تشکیل دهنده آن ها می باشند. وجود گسل اصلی کلاته رحمان(بند فریمان) و ریز گسله های منتج از آن سبب ایجاد دگرشکلی های مشخصی در این سنگ ها شده است که به صورت بافت میلونیتی و کاتاکلاستیک دیده می شوند. مطالعات کانی شناسی و ژئوشیمیایی نشان می دهند که ماگمای سازنده این توده از نوع i ، کالکوآلکالن متوسط تا پرپتاسیم است و از نظر اندیس اشباع از آلومینیوم نیز در قلمرو سنگ های پرآلومینوس (کم تا متوسط) قرار می گیرند. روند نمونه ها در نمودارهای هارکر تفریق بلورین را اصلی ترین عامل تشکیل ماگمای سازنده این سنگ ها معرفی می کند. بررسی نمودارهای عنکبوتی بهنجارشده با گوشته اولیه و کندریت، نشان می دهند که سینوگرانیت ها و مونزوگرانیت های مورد مطالعه در این منطقه، دارای منشا مشترکی نیستند. این موضوع در بررسی های صحرایی هم جلب توجه کرده است ولی به دلیل شدت بهم ریختگی سنگ ها، تقدم و تاًخر آن ها قابل تشخیص نیست. شواهد موجود حاکی از دخالت پوسته اقیانوسی در فرآیند تشکیل ماگمای سازنده این سنگ ها در زون فرورانش مرتبط با حاشیه های فعال قاره ای است. مقایسه سنی و ژئوشیمیایی این توده ها با گرانیت برنورد در منطقه تکنار که در فاصله 220 کیلومتری غرب این محدوده قرار دارد، شباهت های ژئوشیمیایی معینی را بین سینوگرانیت های منطقه مورد پژوهش و گرانیت برنورد نشان می دهد.

چکیده ندارد.