نقد یکی از پدیده های اجتماعی است که در فرهنگ اسلامی به رسمیّت شناخته شده است. اهمّیّت نقد بدین سبب است که این مقوله عاملی اساسی برای رشد، تعالی و پویایی فرد و جامعه محسوب می شود. پژوهش های بسیاری در این حوزه صورت گرفته است امّا هیچ کدام کتاب شریف نهج البلاغه را به صورت تخصصی مطمح نظر قرار نداده و اصول آن را نجسته اند. پژوهش حاضر، با بهره گیری از روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع اسنادی و کتابخانه ای، به بررسی اصول اخلاقی نقد در نهج البلاغه می پردازد و از رهگذر تتبع در کلمات حضرت، شاهراه اصلی تحقّق بخشی به جامعه ی سالم در سایه ی گفتمان انتقادی را به بحث و گفتگو می نشیند. این پژوهش به روشنی نشان می دهد که با تکیه بر نهج البلاغه می توان - دست کم برخی از- اصول مطرح در اخلاق نقد از منظر امام علی را استخراج نمود. برخی از این اصول ناظر به انتقادکننده و شماری از آن ها معطوف به انتقادشونده است. مهم ترین اصول ناظر به انتقادکننده عبارتند از: تقدم نقد خویشتن، به کارگیری ادبیات مناسب، مشخص کردن انتظارات، بیان شایستگی ها، انطباق بر تعالیم و آموزه-های قرآن و سنت، پرهیز از توبیخ گرفتاران، ریشه یابی ضعف و فساد، تکیه بر استدلال منطقی، عفت در کلام و تعیین معیار و مهم ترین اصول معطوف به انتقاد شونده، استقبال از نقد، تأکید بر انتقاد پذیری است.

قرآن برخلاف سایر معجزات محدود به زمان و مکان خاص نبوده و نیست.قرآن معجزه ی بزرگ پیامبر اسلام (ص) است که اعجاز آن در ابعاد گسترده ای نمود دارد.امّا آنچه خیلی اهمیّت دارد و کمتر مورد توجّه قرار گرفته است،این می باشد که جهت عمده ی اعجاز دائمی قرآن که در همه ی اعصار و زمانها نظر دانشمندان و ملل گوناگون را جلب می کند علوم،معارف و مقررات آن است که پیوسته راهگشای جوامع بشری است. روشی که در راستای این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است روش توصیفی- تحلیلی می باشد. احکام شرعی قرآن دارای ویژگی هائی می باشد که هیچ بشری قادر به عرضه هم آوردی برای آن نیست.قوانین قرآن با عقل و فطرت سازگار بوده و به تمام جنبه های انسان توجّه دارد و در عین حال از هرگونه تناقضی مبرّاست و با این همه،توسط فردی امّی و درس نخوانده بیان شد و این دلیل واضحی بر اعجاز و الهی بودن قرآن است. با بررسی مواردی چند از آیات و موضوعات مرتبط از دیدگاه تفاسیر عصری،می توان معتقد شد که عرضه تشریعاتی این چنینی خرق عادت بوده و نمودی روشن از اعجاز قرآن است و پاسخ گوی نیازهای مردم و مبنای هدایت در همه زمانها و مکانها می باشد.

دین اسلام در راستای فراهم نمودن زندگی اجتماعی مسالمت آمیز و توأم با آرامش انسان، قوانینی را با نام اصول اخلاقی بیان می دارد. اگر چه این موضوع، مورد توجه نویسندگان مسلمان قرار گرفته است اما این نگرش به صورت تفکیکی بوده، و ارتباط این دو گزاره؛ یعنی ارزش های اخلاقی و امنیت اجتماعی، در این پژوهش ها مغفول مانده است. به نظر نگارنده با مراجعه به منابع اصیل دین اسلام، یعنی قرآن و سنت، می توان از وقوف به رابطه این دو موضوع، در تأمین امنیت اجتماعی بهره یافت. این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی گردآمده، اصل ایمان را به عنوان پشتوانه اخلاق، و اصولی همانند اخوت، صبر، مسئولیت پذیری، وفای به عهد، تواضع، عدالت، احسان و نیکوکاری را نیز به عنوان اصول برجسته اخلاقی و تأثیرگذار در امنیت اجتماعی، دانسته و عمل بدانها را بهترین راهکار در ارتقای آرامش جامعه قلمداد می کند. کارآمدی این اصول در فراهم نمودن امنیت جامعه، منوط به تقید و پذیرش قلبی (ایمان) افراد جامعه نسبت به عمل نمودن به فرامین اخلاقی یاد شده می باشد.

در نقد و بررسی حدیث ، نقد محتوایی آناز اهمیت وحساسیت ویژه¬ای برخوردار است.اولین و مهم¬ترین معیار در نقددرونی حدیث ،عرضه حدیث بر قرآن است . راجع¬به این ملاک، در منابع روایی شیعه واهل سنت، روایات زیادی وجود دارد ، که مضمون کلی آن بر این نکته دلالت دارد:هر حدیثی باید بر قرآن عرضه گردد.اکثریت شیعه و بخشی از اهل سنت، این روایات را پذیرفته¬اند ، اما برخی دیگر بر این باورکه نیازی نیست حدیث بر قرآن عرضه شود، دلایلی را ارائه کرده¬اند.هدف ما در این پژوهش آن است که به پاسخ¬گویی شبهات و اشکالات مخالفان بپردازیم .و تبیین سازیم حدیث را که در طول زمان عوامل تحریف و تغییر بر آن عارض شده است ، لازم است که بر قرآن عرضه شود تا صحت صدور حدیث از معصوم اثبات شود ، و سنت بودنش قطعی گردد. همچنین بر آنیم که جایگاه عرضه حدیث بر قرآن کریم را در دانش فقه الحدیث بررسی کرده و نگاه روایات به آن را مورد دقت قرار داده و شرایط وضوابط عرضه یک حدیث را بر قرآن استخراج کنیم .در این پژوهش که به روش تحلیلی و با رویکرد کتابخانه¬ای به سامان رسیده است، علاوه بر متون روایی،برداشت عالمان دینی و شارحان حدیثی ونیز دانشمندان و نویسندگان رشته فقه الحدیث از منابع اصلی پژوهش بوده ،مورد مطالعه وبررسی قرارخواهد گرفت.

چکیده تفاسیر المیزان و تسنیم از جمله تفاسیر جامع معاصر با رویکردی هم سویه و مشترک با قرآن کریم است. یکی از ابعاد چالش برانگیز این دو اثر فاخر، کمیت و کیفیت بکارگیری منابع حدیثی، البته با اعتقاد راسخ به استقلال قرآن در دلالت بر مفاهیم خود بوده است، تا با اتخاذ این روش افق تازه¬ای توسط این دو عزیز در دانش تفسیر گشوده شود. علامه طباطبایی و استاد جوادی آملی با ارائه تفسیر قرآنی، در حوزه وسیعی از روایات بهره جسته اند تا با بهره¬گیری از حدیث همراه با مهارت و تخصصی ویژه به نقد آرای محدثین و روایات غیر صحیح بپردازند و با تدبر در خود آیات قرآنی با ویژگی های منحصر به فردشان، چراغ راه متأخرین در استفاده از احادیث و شاخصه های نقد روایات درست از نادرست گردد، و با رجوع به سخنان معصومان (ع) تقیید، تخصیص، اطلاق یا عموم آن و برطرف شدن ابهام در تطبیق روشن گردد و نقاط اشتراک و افتراق این دو مفسر به رشته تحریر درآید. نوشتار پیش رو به روش توصیفی – تحلیلی و با مراجعه به منابع اسنادی و کتابخانه ای تدوین شده است. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که این دو مفسر توانمند و حدیث شناس مطلع، به گونه ای منطقی و معتدل و به دور از افراط و تفریط، با استفاده بجا از روایات درصدد آن بوده اند که با تکیه بر روایات، مطالبی دست نیافتنی از قرآن را ارائه کنند و شیوه درست بهره گیری از قرآن را کشف و به جامعه مسلمانان عرضه نمایند. رویکرد خاص این دو مفسر نسبت به روایات تفسیری و تعامل این دو دانشمند در تحلیل آیات از منابع حدیثی، موضوعی است که در این پژوهش برآنیم مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

انسان خلیفه الله است و باید خود را به فضایل و ارزشهای اخلاقی متصف گرداند تا بتواند به کمال نزدیک شود. برای رسیدن به این مقام از بین دورانهای زندگی انسان، دوره نوجوانی اهمیت خاصی را داراست زیرا بنای شخصیت فردی و اجتماعی نیز در این زمان پی ریزی می شود. تعالیم والای اسلام نیز بر این امر تأکید دارد که نوجوان این مقطع از زندگی اش را با معرفت و پاکی سپری کند. بنابراین باید ارزشهای اخلاقی به او ارائه شود که برای بیان فضایل اخلاقی طرق مختلفی بیان شده، که یکی از مهمترین آنها قصه-گویی است و قرآن نیز برای هدایت و تربیت بشر با بیان ـ احسن القصص ـ از آن استفاده نموده است.بر این اساس در این پژوهش کوشیده شده با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره جویی از منابع اسنادی، کتابخانه ای و منابع الکترونیکی؛ مهمترین ویژگیها و اهداف قصه های قرآنی و تأثیرات آن بر اخلاق نوجوانان بررسی شود. یافته های این پژوهش به روشنی نشان می دهدکه قصه های قرآنبه شایستگی در ایجاد وتعمیق فضایل اخلاقی نوجوانان ایفای نقش می نماید. آشنایی با ابعاد مختلف قصه های قرآن وانتقال درست آن به نوجوانان برای تحقق این اثر شگرف بر نوجوانان امری بایسته است.برخی از مهمترین ویژگیهای اخلاقی قابل انتقال به نوجوان عبارتند از؛ ادب، ،صبر، عفو،گذشت، امانتداری،توکل.

زیارت نامه های مأثور از جمله یادگارهای ائمه معصومین علیهم السلام هستند که غور و تأمل در آن ها نتایجی قابل توجه به دنبال خواهد داشت. ائمه معصومین علیهم السلام در متون زیارتی، معارف اسلامی (اعتقادی، اخلاقی و ...) را به مخاطب عرضه کردند تا از این طریق، شیعیان را به طور غیر مستقیم مورد آموزش خود قرار دهند و در حقیقت زیارت نامه ها درس نامه های ائمه معصومین علیهم السلام هستند. تحقیق پیش رو که با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و الکترونیکی صورت گرفته است، به دنبال دستیابی نقاط اشتراک در متون زیارتی مأثور است. بر اساس پژوهش انجام شده، متون زیارتی، دارای مضامین مشترکی از جمله دعا، سلام، شهادت، تولی و تبری و مهدویت می باشند. هر یک از مضامین مشترک نیز دارای متعلقاتی است که نشانگر منزلگاه های سالک است.

حدود از زمره مجازاتی است که شارع مقدس در کلام خویش برای گروه خاصی از مجرمان (زناکاران، محاربان، سارقان و قاذفان) برای حفظ مصالح بشری وضع کرده است. شبهاتی برای حدّ برخی جرائم و کیفیت اجرای آن وارد شده، که مجازات وضع شده را مخالف با حقوق بشری معرفی می¬کنند. در مقابل این شبهات، علمای اسلامی خصوصاً مفسران عصری با پیامدشناسی جرائم مذکور، هدف خداوند را از وضع جزای حدود مشخص کرده و به بررسی شبهات پرداخته¬اند. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع اسنادی و الکترونیکی در پی بررسی ابعاد آیات حدود از منظر مفسران عصری براساس مقتضیات جامعه می¬باشد. براساس پژوهش انجام شده، حدود از جمله قوانین موثر برای بازداشتن مجرمان می¬باشد. هدف خداوند از تعیین مجازات براساس مصالح و اهداف کارآمد و مفیدی بوده که برای رعایت حقوق انسان¬ها در نظر گرفته شده است. هرگز حدود وضع شده با حقوق بشری در تناقض نمی¬باشد بلکه گاهی اوقات تنها راه حفظ حقوق انسان اجرای مجازات می¬باشد.

خوشنویسی از جمله ابزرای بود که برای حفظ قرآن از دوران اولیه اسلام مورد توجه قرار گرفت. و بر قرائت قرآن زمانی که در مراحل ابتدایی قرار داشت اثر منفی داشت و زمانی که مراحل رشد را طی کرد اثر مثبت داشت. البته قرآن کریم هم در پیشرفت هنر خوشنویسی تاثیر مستقیمی داشته است.

انقلاب اسلامی ایران پدیده‏ای غایت‏گرا، آرمانگرا، اسلامگرا، جهان‏شمول و کم‏نظیردر جهان اسلام است که به رهبری امام خمینی? شکل گرفت. پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و به هدف تبیین و بررسی ارتباط قیام امام خمینی? و آموزه های قرآن کریم انجام شده است. بررسی ها نشان می دهد که ماهیت توحیدی قیام امام خمینی?، احیای ارزش های اسلامی و حفظ وحدت و انسجام، مهمترین ویژگی های قرآنی قیام ایشان را تشکیل می دهند. همچنین مهمترین انگیزه های قرآنی قیام امام خمینی? را می توان عدم مشروعیت سلطنت، مبارزه با سیاست ضد دینی رژیم و قطع سلطه اجانب برکشور دانست. اهداف قیام امام خمینی در یک تقسیم بندی موضوعی به سه بخش اهداف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تقسیم می شوند. امام خمینی? نهضت خود را با محور قرار دادن قرآن و ارزش های اسلامی، بنا نهاده است؛ بطوری که این نهضت، پیوندی ناگسستنی میان قرآن و مردم، بوجود آورده است.

سلفی گری، جریان نوظهور اصلاح طلبی است، برخاسته از دل اصحاب حدیث که در سراسر جهان در حال رشد و نمو است. آنان با استناد به حدیث «لایصلح آخرهذه الامه الا بما صلح اوّلها»، بر این باورند که در طول قرون، پیام اصیل و کامل الهی، خلوص خود را از دست داده و بدعت ها فزونی گرفته، از این رو باید به راه و روش گذشتگان پاک کردار بازگشت. علاوه بر آن، فهم متون دینی هم باید به همان روشی - نقلی - برگردد که در سلف (قرون ثلاثه) مرسوم بود. رجوع به سلف، کفایت نقل و ظاهرگرایی و انکار تأویل، بر نگرش و اصول فکری جریان سلفی گری حاکم است. عقل، تنها شاهد است و هیچ سلطه و اختیاری ندارد. این تحقیق، ضمن اشاره به مفهوم شناسی سلفی گری، مبانی فکری و روش برخورد سلفی ها با مسائل دینی، تبیین، و به علتِ آگاهی با میزان اثر پذیری سلفیان معاصر از متقدمین، اختصاراً به تبیین افکار ابن حنبل و ابن تیمیه... پرداخته شد. ابن حنبل (164-241)، آخرین فرد از نسل سلف، که سلفی ها به او تأسی می جویند. تقدم متن وحیانی برعقل و مخالفت با هر گونه تأویل، مهمترین محورهای اندیشه ای او بود. عقیده او به شکل افراطی توسط ابن تیمیه (728ق) بنیانگذار نهضت سلفیه، احیاء شد. ظاهرگرایی و سلف گرایی از مهم ترین مبانی فکری او بود و با عقیده به تشبیه و تجسیم و حرمت دانستن توسل، شدّ رحال برای زیارت، عقاید همه مسلمانان را به چالش کشید. در قرن دوازدهم «جنبش وهابیه» به رهبری عبدالوهاب ظهور کرد. اندیشه های او برگرفته از ابن تیمیه و آثار او حول دو محور توحید و شرک و کفر بود. او انحراف مشرکین و مسلمانان غیر وهابی را، تنها در توحید عبادی می دانست. رساله مدعی است سلفیان قدیم و معاصر در بسیاری از مواضع نظری مشترکند و وجه تمایز آنان؛ روش مبارزه، جزمیت و اعتقاد راسخ به اندیشه تکفیری است و در اشاعه تفکرات خود قائل به تحمیل و جنگ افروزی است. نتایج زیان بار نقل گرایی منطوق محور از سوی سلفیان؛ تصویر نادرستی از توحید وشرک به ویژه در صفات خبری، ایمان و کفر، بدعت، تکفیر، حیات برزخی، توسل و زیارت است. آنان با تغییر وتصرف درمفهوم توحید بسیاری از آموزه ها را نادرست می شمارند و با حمل صفات خبری بر معنای ظاهری، گرفتار تشبیه و تجسیم شدند و با توحید عبادی نیز همه مسلمانان غیر از خود را مشرک قلمداد می کنند. توحید عبادی نقش برجسته ای در اندیشه سلفیان دارد. تلقی سلفیان از عبادت به معنی خضوع و تذلل، موجب شده تا تعظیم پیامبران و اولیای الهی، توسل، زیارت...را عبادت خلق بی انگارند. با استناد به آیات و روایات دایره کفررا به قدری توسعه دادند که بسیاری از مسلمانان را در خود جای می دهد و هر دیدگاهی که با عقاید آن‏ها نسازد محکوم به کفر و ارتداد است. رساله می کوشد علاوه بر بررسی تأثیر نقل گرایی بر سلفی گری معاصر، به اختصار نقد آن را نیز، در دستور کار خود دارد.

رسیدن به سعادت ابدی، آرزوی هر انسانی است. انسانی که در بین موجودات عالم، اشرف مخلوقات لقب گرفته و خدا به خودش آفرین گفته است. « فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِین» انسان موجودی است که فطرتی الهی و طبیعتی مادی دارد، فطرت او را به سمت معارف بلند، معنویات و طبیعت، او را به حضیض مادیّت، شهوات و شرور فرا می خواند. حیات انسان صحنه مبارزه دائم بین طبیعت و فطرت اوست. اگر طبیعت انسان بر فطرت غلبه کند و او مسیر طبیعت را پی گیرد، از نگاه قرآن، انسانی است وارونه و منحرف، و اگر فطرتش غالب شد و طبیعتش در مسیر فطرت قرار گرفت، در این صورت، انسانی است که در مسیر هدایت قرار گرفته و در طریق حقّ قدم برداشته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه ای و نیز منابع مجازی (اعم از نرم افزار و پایگاه های اینترنتی) تدوین شده است. لغزش آدمی عوامل متعددی دارد که می‏توان در یک طبقه‏ بندی کلی آن را به عوامل داخلی و بیرونی تقسیم کرد. عوامل داخلی: پیروی از هواهای نفسانی و نفس امّاره؛ خودپسندی وتکبّر، تعصّب، لجاجت و تقلید کورکورانه و ... و عوامل بیرونی: پیروی از شیطان‏های انس و جن، جاذبه‏های فریبنده دنیا، تأثیر پذیری از دوستان ناباب و... راه حل گمراهی، مبارزه با عوامل گمراهی است؛ بایستی هم از درون و هم از بیرون عوامل گمراهی را کنار زد، تا نور هدایت در دلش بتابد. برای هدایت کردن فرد گمراه، بایستی عوامل گمراهی او را شناخت و آن گاه متناسب با آن، اقدام کرد. این مجموعه مشتمل بر چهار فصل می باشد، فصل اول به بیان کلیات، پیشینه تحقیق، همراه با اهداف و سوال های پژوهش پرداخته شد. درفصل دوم به مفاهیمی از قبیل: گناه، اقسام آن و زمینه ها و پیامدهای آن اشاره گشته، و فصل سوم و چهارم به ترتیب به عوامل درونی و بیرونی لغزش انسان از دیدگاه قرآن و روایات و نتیجه گیری اختصاص داده شده است.