با توجه به اینکه مراکز اقامتی یکی از مهمترین اجزاء و عناصر نظام گردشگری می باشند، کمیت و کیفیت این مراکز در میزان تحولات رو به رشد گردشگری به ویژه در میزان جذب و جلب رضایت گردشگران ، بسیار مهم و حائز اهمیت است . سابقه نه چندان طولانی گردشگری و عناصر تشکیل دهنده آن ، بخصوص صنعت هتلداری در ایران ، موجب شده تا مراکز اقامتی و میزان جذب گردشگر و همچنین سطح تخصص و مهارت کارکنان ، نحوه بر خورد پرسنل بخشهای مختلف مراکز اقامتی با میهمانان ، آداب دانی و آشنایی با تکنیکهای میهمان نوازی و تسلط بر اجرای بایدها و نبایدهای هتلداری و... را تحت تاثیر قرار داده و با چالشهای جدی مواجه سازد. این مسئله به ویژه در مورد استانهایی که در حاشیه قرار دارند مانند استان کردستان ، به خصوص در شهرهای مرزی این استان مانند شهر مرزی مریوان، به وضوح قابل ملاحظه است. برای رفع این معضل ، این تحقیق به منظور تبیین نقش مراکز اقامتی در جذب گردشگر و جلب نظر میهمانان مقیم مراکز اقامتی مذکور، تهیه شده است. روش تحقیق برای دستیابی به پاسخ سئوالات ، رد یا قبول فرضیه ها و اهداف مورد نظر تحقیق، بر اساس روش توصیفی ، تجزیه و تحلیل کمی و کیفی نظام گردشگری در شهر مرزی مریوان از طریق تکمیل پرسشنامه توسط میهمانان مقیم مراکز اقامتی شهر (381 پرسشنامه) و از طریق روش کوکران که در محیط ((spss)) به وسیله آماره های ضریب همبستگی پیرسون ، رگرسیون تجزیه تحلیل شده است، می باشد . همچنین نقاط قوت ، ضعف ، فرصتها و تهدیدهای مربوط به تحولات گردشگری و مراکز اقامتی شهر مریوان در غالب مدل سوآت ((swot)) در راستای تبیین نقش مراکز اقامتی و ارائه راهکارها و پیشنهادات مد نظر محقق ، مورد بررسی قرار گرفته اند. در بخش مطالعات کیفی ، تحقیقات هدفمند و مطالعات میدانی و مصاحبه با مسئولان و مدیران مراکز اقامتی شهر مریوان انجام شده است. یافته های تحقیق نشان داد که تحولات کمی و کیفی مراکز اقامتی شهر از اواخر دهه 80 تا کنون در میزان جذب گردشگر و در نتیجه تحولات گردشگری موثر بوده است . به طوری که از ابتدای سال 1391 تا تاریخ 17/3/1392 چهل و سه هزار و ششصد و سی (43630) نفر، مقیم مراکز اقامتی شهر مریوان بوده اند. همچنین بر اساس پرسشنامه های تکمیل شده توسط میهمانان مراکز اقامتی شهر ، درجه و میزان تخصص و مهارت کارکنان مراکز اقامتی، نحوه بر خورد پرسنل با میهمانان، آشنایی با اصول میهمان نوازی و مشتری مداری و ... در جذب گردشگر در این شهر مرزی بسیار موثر بوده است، به طوری که با افزایش مهارتها و تخصص پرسنل مراکز اقامتی و رعایت اصول میهمان نوازی، میزان جذب گردشگر نیز افزایش پیدا کرده است . علاوه بر این، تحولات گردشگری و هتلداری متاثر از سیاستهای حمایتی دولت بوده به طوری که سیاستهای اتخاذ شده از طرف اداره کل سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری شهرستان مریوان ( در بر گزاری دوره های آموزشی برای پرسنل مراکز اقامتی ) زیر نظر اداره کل سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان و همچنین تخصیص وام به مراکز اقامتی به عنوان ( بنگاههای زود بازده ) از سوی فرمانداری مریوان از عوامل مهمی هستند که در جذب و جلب گردشگران و توسعه مراکز اقامتی شهر مریوان موثر بوده است. بدین ترتیب مجموعه عوامل درون زاد و برون زاد نظام گردشگری در تحولات گردشگری شهر مرزی مریوان موثر بوده است .