طنز یکی از موضوعاتی است که از دیرباز توجه بسیاری از افراد بویژه ادیبان و هنرمندان را به خود جلب کرده است ، و اشکال گوناگونی دارد ؛ نمایشنامه یکی از اشکال آنست که ادیبان بویژه در دوران معاصر در قالب آن ، مسائل و معایب اجتماعی را بیان کرده اند . یکی از ادیبان و شاعرانی که در این عصر به نمایشنامه کمدی پرداخته است ، امیرالشعراء احمد شوقی می باشد . وی در چند سال آخر عمرش به تألیف نمایشنامه مبادرت ورزید ، که نمایشنامه کمدی « الست هدی » آخرین و تنها نمایشنامه کمدی وی می باشد و احمد شوقی در این اثر نسبت به نمایشنامه های دیگرش موفق تر بوده است . وی در این اثر ، مسائل و معایب اجتماعی بویژه حرص و طمع را به تمسخر و ریشخند گرفته است . و خوانندگان را از عواقب فلاکت بار آن آگاه می سازد .

زبان های گوناگون، نظام های همسانی ندارند و هر زبان خود، عناصر واژگانی، ساختارهای دستوری، ترکیب ها و اصطلاحات ویژه ای دارد. از این روی، گاهی ناگزیر می شویم برخی از ساختارهای واژگانی و دستوری متن مبدأ را تغییردهیم (ترجمه نامستقیم) تا در زبان مقصد، فهمیدنی و آشنا باشد. مترجم داستان و نمایشنامه، در میان کار ترجمه در می یابد که در زبان مبدأ، ساختارهای دستوری و یا واژه هایی وجود دارد که برابر آنها در زبان مقصد، یافت نمی شود و حتی اگر برابری وجود داشته باشد، دارای معانی ضمنی و فرهنگی است که با اصل واژه تفاوت دارد. در این هنگام، اگر اندکی گنجینه ذهن خود را بکاود، به برابرهای دیگری برمی خورد که به شیوایی و استواری نثر ترجمه یاری می رساند. در این رساله برآنیم تا با الهام گرفتن از اجزای برابریابی ترجمه ای، که از عوامل کارآمد بر ارزش ارتباطی یک متن است، راهکارها و هنجارهای برابریابی را در ترجمه داستان و نمایشنامه از عربی به فارسی در سطح 1- واژگان (واژگان خاص مردمی، کوچه وبازاری، غربی، و واژگان با معنای متنی و ارتباطی) 2-ساختار (ادبی نویسی و ترجمه پیامی) و ناهنجاری ها را درسطح 1- واژگان (معنای ارجاعی، معنای تجربی، یکان های معنایی و..) 2-ساختار (ارزش پیامی ساختار متن مبدأ، ترجمه ساختار به ساختار و...) 3- بافتار (عناصر شبه زبانی، عوامل تأثیرگذار در معنا و پیش تصورها) 4-معنای جمله و معنای کلام (هنجارگریزی زبانی) 5-گونه های زبانی (سبک و آهنگ) 6-اثر گذاری ادبی 7-اثرگذاری فهمی و 8 -پیش تصورها، مورد کند و کاو قرار دهیم، آنگاه تا جای امکان، برابرهای درستی در برابر هر یک از این ناهنجاری ها جایگزین کنیم.

از آنجا که شاعران و هنرمندان در اعصار گوناگون و در ادبیات ملل مختلف از پدیده های طبیعی به عنوان یکی از عناصر مهم در بیان اهداف و اغراض خود در اشعار خود بهره بسیاری برده اند، لذا شب نیز به عنوان یکی از برجسته ترین این پدیده های طبیعی در اشعار آن ها جلوه خاصی داشته است و نمودهای فراوانی را به خود اختصاص داده است. اما اغلب این نمودها در دوران های پیش از دوره معاصر در تبیین و توصیف موقعیت‏ها و شرایط مختلف زندگی شخصی هر یک از شاعران بوده است. همچون بهره گیری از این واژه در توصیف لحظات عارفانه، لحظات عاشقانه فراق و یا وصال، توصیف شب های بیماری، توصیف مشکلات و سختی‏ های زندگی، توصیف لحظات مسرت بخش و ... . اما در دوره کنونی از آنجا که شاعران، شاعرانی اجتماعی بوده و ارزش انسانی برای شعر قائل می باشند لذا نمودهای لفظ شب نیز در اشعار آنان نسبت به دوره های گذشته تغییر نموده و سیر تکاملی داشته است، در حقیقت شاعران در این دوره علاوه بر اینکه همچون ادبای گذشته در بیان موقعیت های زندگی شخصی خود از این واژه بهره برده اند، در بیان و توصیف شرایط سیاسی واجتماعی جامعه خود نیز از آن بهره فراوان برده اند، که می توان گفت این نمود، برجسته‏‏ ‏ترین نمود این واژه در دوره معاصر می باشد.

طنز یکی از انواع ادبی است که نویسنده در آن علل و مظاهر عقب¬ماندگی، معایب، مفاسد، و ناروائی¬های دردناک جامعه را به قصد اصلاح با چاشنی خنده بطور برجسته و اغراق¬آمیز و توام با اشاراتی به وضع معمول زندگی بیان می¬کند. احمد مطر نیز از جمله برجسته¬ترین شاعران معاصر عرب در زمینه طنزسیاسی می¬باشد که با نگرش عمیق و انتقادی به اوضاع سیاسی و اجتماعی حال حاضر کشورها و حکومت¬های عربی و با بهره¬گیری از متون اسلامی به ویژه قرآن به بیان و انتقاد از این اوضاع در لفافه طنز پرداخته است که ثمره آن تبعید طولانی مدت برای شاعر بوده است. ضمنا شاعر با آوردن تمثیل¬های گوناگون همراه باکنایه در قصاید مختلف خود سعی در القای مفاهیم و اغراض خود به گونه¬ای نامحسوس به خوانندگانش را دارد? ما نیز با ترجمه دیوان حاضر امیدواریم که سهم کوچکی در رساندن پیام این شاعر به خوانندگان فارسی زبان داشته باشیم.

همچنان که به جایگاه قرآن کریم در محوریت برای تدوین علوم انسانی از منظر مقام معظّم رهبری اشاره گردید، بن¬مایه های این علوم را در قرآن باید جستجو و تبیین کرد. در این میان تبیین و بررسی مقوله ادبیات، در کتابی که با مفهوم (إقرأ) یعنی خواندن آغاز¬می شود، از جایگاه والایی برخوردار است. از این روی کوشش نگارنده بر این است تا با بررسی نظریه های غربی در حیطه ذهن و زبان به خاستگاه ناب ادبیات از منظر قرآن کریم بپردازد. مفاهیم ذهن و زبان در ادبیات بر مفهومی کلیدی به نام زمان در تلقّی فلسفی، سوارند. از طرفی دیگر، ادبیات در دوره روشنگری، محصول نگاه سوبژکتیویسمی به طبیعت است، در این تلقّی ذهن شاعر به مثابه کاتالیزور احساسی است که با بهره¬گیری از قوه خیال به آفرینش ادبی می پردازد. نگاه سوبژکتیویسمی در برابر نگاه ابژکتیویسمی، یک نتیجه بلا¬فصل داشته است که هنوز به¬قوت خود باقی است و آن نتیجه نامبارک، زدن مرکز و پرداختن¬به پیرامون، زدن مولّف و پرداختن¬به خواننده، زدنِ معنا و پرداختن¬به صورت بوده است. این تفکّر در تلقّی کسانی چون ژاک دریدا، گادامر، ویتگنشتاین، سوسور و مارتین هایدیگر نمود دارد. در مقابل این دیدگاه، منتقدانی مانند ادموند هوسرل و اصحاب مکتب نقد نو از جمله الیوت و أدونیس قرار دارند که به¬نوعی در پی مفهوم و آرخه ناب بودند ولی به¬نظر می رسد تحت تأثیر فضای روشنفکری و نوگرایی، از باور خود دور شده اند و گرفتار دور باطل هرمنوتیکی شده اند. این رساله بر آن است تا با مبنا قرار دادن قرآن کریم، در حد بضاعتِ نویسنده، به خاستگاهِ ناب ادبیات از منظر کلام وحی بپردازد.

دو تن از ناقدان مشهور کشور مصر ، «عباس محمود العقاد» و «احمد زکی ابوشادی» هستند که از ویژگی های بارز و برجسته این دو، داشتن دو صفت برجسته ادبی یعنی شاعری و نقادی است. این دو ناقد و شاعر برجسته ، تقریباً در نیمه دوم قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم میلادی در اوج حوادث و وقایع سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و ادبی می زیستند. دو جریان ادبی و نقد بزرگ در این دوره پا به عرصه وجود گذاشت ، یکی مدرسه «الدیوان» با ریاست «عقاد» و دیگری جماعت «آپولو» با ریاست « ابوشادی» . هدف و رسالت این دو جریان ادبی و نقدی ، بنا به گفته بنیان گذارانشان مبارزه با تقلید ، تصنع و شورش علیه شاعران کلاسیک بود . بیشتر آرای ادبی ونقدی «عقاد» ، رنگ تأمّلی وتفکّری عمیق و ژرف دارد ، این مورد را یکی از علت های عدم فهم و درک آسان مفاهیم نوشته هایش به شمار آورده اند . بیشتر آثار ابوشادی رنگ وجدانی ، عاطفی و رمانتیک دارد و او را به عنوان یکی از پیشگامان مکتب رمانتیک به شمار می آورند. می توان گفت : آرای ابوشادی قطره ای در برابر دریای پهناور آرای عقاد است . ابوشادی بسیاری از آرای خود را از عقاد گرفته است. آرای هر دو ناقد و شاعر بر گرفته از دو منبع فرهنگی مشترک است : یکی ادبیات عربی قدیم و دیگری ادبیات غرب به ویژه ادبیات انگلیسی . فعالیت های هنری ابوشادی برخلاف عقاد بیشتر وعمیق تر است ، زیرا ابوشادی علاوه بر نقد و شعر ، در طبابت ، موسیقی و نقاشی برجسته بود . با این همه ، در قضیه نقد و آرای نقدی ، عقاد از ابوشادی جلوتر است.