یونجه یکی از مهم ترین گیاهان فیتواستروژنیک است که حاوی استروژن های گیاهی آپی ژنین، کومسترول و کومارین و دارای اثرات متنوعی روی تولیدمثل در حیوانات اهلی است. هدف از این مطالعه بررسی اثرات یونجه بر شاخص¬های اسپرم موش های صحرایی بود. بدین منظور سه گروه از موش های صحرایی به مدت 30، 45 و 60 روز تحت درمان یونجه تازه قرار گرفتند. نتایج حاصله از مطالعه حاضر نشان داد که درصد اسپرم¬های با تحرک پیش¬رونده نواحی سر و دم اپیدیدیم گروه درمانی سوم نسبت به گروه¬ کنترل افزایش معنادار داشته است؛ اما تعداد اسپرم¬های با تحرک غیر پیش رونده در گروه¬های تحت درمان با گروه¬های کنترل تفاوت معناداری نشان نداد. میزان غلظت تام اسپرم اپیدیدیم در هر سه گروه درمانی نسبت به گروه¬های کنترل افزایش و درصد قطره پروتوپلاسمی دم اپیدیدیم هر سه گروه¬ درمانی نسبت به گروه¬های کنترل کاهش معنادار نشان داد. میزان اسپرم¬های بدون دم در ناحیه دم اپیدیدیم گروه ¬درمانی دوم و سوم نسبت به گروه¬های کنترل کاهش معنادار نشان داد. میزان اسپرم بدون سر فقط در ناحیه¬ی دم اپیدیدیم گروه درمانی دوم کاهش معناداری نشان داد. تعداد اسپرم¬های با دم¬های حلقوی در نواحی سر، بدنه و دم اپیدیدیم هر سه گروه درمانی نسبت به گروه¬های کنترل تفاوت معناداری نشان نداد. میزان fsh گروه¬ درمانی اول نسبت به گروه کنترل افزایش معنادار اما در گروه های درمانی دوم و سوم افزایش غیر معناداری نشان داد. میزان lh پلاسمای خون موش¬های صحرایی گروه های اول و دوم نسبت به گروه های کنترل افزایش غیر معنادار اما در گروه درمانی سوم افزایش معناداری نشان داد. میزان تستوسترون پلاسمای خون موش¬های صحرایی گروه درمانی اول نسبت به گروه کنترل کاهش معنادار اما در گروه درمانی دوم کاهش غیر معنادار و در گروه درمانی سوم افزایش معناداری نشان داد. میزان استرادیول گروه های درمانی اول و سوم نسبت به گروه های کنترل افزایش غیر معناداری نشان داد اما در گروه درمانی دوم نسبت به گروه¬ کنترل افزایش معناداری مشاهده گردید. میزان hdl پلاسمای موش¬های صحرایی تحت درمان گروه اول و سوم به طور معناداری نسبت به گروه کنترل کاهش نشان داد؛ اما این کاهش در گروه درمانی دوم غیر معنادار بود. میزان ldl پلاسمای خون موش¬های صحرایی گروه درمانی اول نسبت به گروه کنترل افزایش غیر معنادار اما در گروه¬های درمانی دوم و سوم نسبت به گروه¬های کنترل کاهش غیر معناداری نشان داد. میزان تری¬گلیسرید گروه¬های درمانی اول و سوم نسبت به گروه¬های کنترل کاهش غیر معنادار اما در گروه درمانی دوم افزایش غیر معناداری نسبت به گروه کنترل مشاهده گردید. میزان کلسترول پلاسمای خون در گروه¬های درمانی اول و دوم نسبت به گروه¬های شاهد کاهش غیر معنادار اما در گروه درمانی سوم کاهش معناداری نشان داد. میزان پروتئین تام در هر سه گروه¬ درمانی نسبت به گروه¬های کنترل کاهش غیر معناداری نشان داد. نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان داد که یونجه نه¬تنها اثر منفی روی شاخص¬های اسپرمی موش¬های صحرایی نداشت بلکه باعث افزایش آن ها نیز گردید.