ایران و مصر از دیرینه‎ترین تمدّن‎های بشر بودند که کهن ترین داستان‎ها را در خود داشتند. زبان، ساختار و محتوای این داستان‎های کهن تحت‎تأثیر تحوّلات سیاسی- اجتماعی شرق در روزگار معاصر دگرگون شد. پیدایش اندیشه های تجدّدخواهانه، شکل ها و گونه های تازه ای را در ادبیّات داستانی آفرید و این گونه های جدید، جریان تجدّد را شدّت بخشید. دوره مشروطه در ایران و عصر نهضت در مصر، روزگار تحوّلات سیاسی، اجتماعی، تاریخی و ادبی بود. از جمله تحوّلات ادبی این روزگار، آفرینش گونه های جدید داستان، از جمله سفرنامه رمان‎واره، رمان تاریخی، رمان اجتماعی، داستان کوتاه و نمایشنامه بود. ورود گونه های داستانی جدید از غرب به جامعه ادبی ایران و مصر، تقریباً همزمان بود و جریان داستانی نسبتاً مشابهی را در این دو کشور آفرید. این دو جریان همسان زمینه پژوهش‎های تطبیقی را در این دو کشور فراهم آورد. در این رساله، پس از ذکر کلّیّات پژوهش، به مقایسه و تحلیل زمینه‎های تاریخی همسان مشروطه و نهضت در این دو کشور پرداخته خواهد شد. سپس جریان ادبیّات داستانی ایران و مصر در دوره تکوین خواهد آمد و بر اساس مبانی مکتب فرمالیسم و ساخت‎گرایی، نخستین نمونه‎های داستان کوتاه در ایران و مصر، جمالزاده و تیمور (پدران داستان کوتاه فارسی و عربی) تحلیل و تبیین خواهد شد. در روزگار تکوین ادبیّات داستانی، داستان نویسان ایران و مصر، ابتدا از طریق ترجمه ها با آثار داستانی اروپا آشنا شدند، سپس در راه تقلید گام نهادند و سرانجام به آفرینشگری های داستانی پرداختند. در این دوران سنّت های کهن در هم پیچیده شد تا سنّت های تازه ای نهاده شود.