مسجد به عنوان پایگاه دینی،اجتماعی و سیاسی،از زمان صدر اسلام تا کنون از مشروعیت والایی در جامعه ایران اسلامی برخوردار است و طبیعی است درجه این اهمیّت در دوره هایی که حاکمیت دینی نیز وجود داشته بیشتر بوده،عصر قاجارها سرآغاز دوران جدیدی در ایران است که در بررسی تاریخ شهر زنجان-که شکوفایی و اهمیّت سیاسی خود را به عنوان کرسی منطقه،مدیون حکومت قاجارهاست و به دلایلی نظیر قرار گرفتن در مسیرهای ارتباطی جاده ابریشم و مهم ترین دروازه ی ورود به آذربایجان و شهر تبریز محل استقرار نایب السلطنه قاجار،از اهمیّت زیادی برخوردار بوده است-در این دوره باید به دقت مورد توجه قرار گیرد. این فضای مذهبی چنان در عقاید مرسوم جامعه ریشه دوانده بود که یکی از یادگارهای شاهان قاجار، شاهزادگان،افراد متمول و ذی نفوذ شهر و مجتهدین طراز اوّل و حتی حاکمان شهر که از شاهزادگان و خاصان نزدیک سلسله ی قاجار بوده اند؛بنا و یا احیاء مساجد و اختصاص موقوفات بوده است،چنانچه پس از بنای مسجد جامع به دستور عبدالله میرزای دارا،مساجد دیگری توسط گروههای نامبرده ساخته شدند که همگی نشانگر فرهنگ غنی مذهبی در دوره قاجار در شهر زنجان بوده است. این پایان نامه درصدد است با بکار گیری روش مستند نگاری تاریخی و رجوع به منابع معتبر و پرونده های موجود،خواننده را با جوّ طبیعی،مذهبی و فرهنگی آن دوره به صورت نسبتاً جزیی آشنا کند و بر خلاف پژوهش ها و مقالات موجود،نه به صورت جزئی بلکه به صورت جامع تا جایی که دسترسی به منابع برای محقق ممکن بوده،تاریخ مساجد شهر زنجان در دوره قاجار را از ابعاد موقعیت جغرافیایی،تاریخی،هنر و معماری مورد نظر قرار دهد.

خوی شهریست بس کهن در موقعیتی استراتژیک از سرزمین ایران و با اهمیت بسیار در سیر تاریخ تحولات آن، در اهمیت آن همین بس، که در تاریخ باستان تمدن های قدرتمند کهن چون اورارتو، کردوئن، ارمن، آشور و سکایی آن را در برگرفته و به جهت تصاحب آن جنگ ها کرده اند چرا که خوی در موقعیتی سوق الجیشی، و هم بر تقاطع جاده پرنفع ابریشم قرار گرفته و بسیار حاصلخیز بوده، امروزه نیز هر یک از آن تمدن ها در این شهر ردپایی به یادگار گذارده اند؛ اما اهمیت خوی در دوره بعد از اسلام نمایان تر بوده چرا که آن، محلِ کشمکش های داخلی و جنگ های قدرت های خارجی با ایران بوده که به عنوان نمونه ای از خروار می توان به جنگ صدقه با خلیفه عباسی، سلاجقه با روم، جنگ جلال الدین خوارزمشاهی با اتابکان و هم ایوبیان، جنگ مغولان و خوارزمشاهیان، و از همه مهم تر جنگ چالدران و از آن، به مقر جنگ های بعدی با عثمانی و روس و ارامنه در این دیار یاد کرد. همه این تحولات در دستاوردهای این شهر، بویژه هنر و معماری تاثیری ژرف و مهمی داشته است چرا که علاوه بر تاثیر پذیری، ضربات سهمگینی نیز متحمل گشته است. از طرفی همین التقاط با توجه به سیر تحولات تاریخی (بخصوص پس از اسلام) سبب شده آثاری از هنر در شهر خوی آفریده شود که نمونه ی آن در هیچ یک از شهرهای ایران دیده نمی شود؛ برای نمونه دروازه سنگی یا کلیسای سوپ سرکیس، برج شمس یا مسجد مطلب خان. غنی بودن هنر در شهر مزبور نتیجه ای روشن از آن روزگاران تواند بود.