رابطه وحدت و کثرت وجود از جمله مباحثی است که از دیر باز مورد توجه متفکران قرار دارد و همواره برای بشر این مسئله مطرح بوده، که آیا بر جهان وحدت حکم فرما است یا کثرت؟ آیا آن چه هست واقعاً یکی است و کثرت موهوم است و یا بر عکس؛ کثرت، امر واقعی است و وحدت موهوم است و این ذهن بشر است که وحدتی از این کثرت ها انتزاع می کند. حکما و بزرگان اسلامی از جمله صدرالمتألهین شیرازی(ره) و به تبع ایشان امام خمینی(ره) بر اساس اعتقاد به اصالت و تشکیک وجود، قاعده بسیط الحقیقه، وحدت ذات باری تعالی، علّیت و فاعلیّت مطلق ذات ربوبی و تفسیر آن به تجلّی و تشأن و قاعده «الواحد» کوشیده اند تا رابطه موجودات کثیر را با علت واحد تبیین کنند. مهم ترین رویکرد در این زمینه بررسی مصادیق و عمل کرد نخستین صادر که هم دارای جهت وحدت و هم جهت کثرت است، می باشد. این تحقیق می کوشد با سیری اجمالی در گستره اندیشه های فلسفی و عرفانی و تأملی تفصیلی در بحث پیوند کثرت با وحدت و با روش مقایسه ای - تطبیقی بین اندیشه های عرفانی- فلسفی در موضوع مورد بحث بر اساس ره یافت ها و دیدگاه های صدرالمتألهین و امام خمینی(ره) به تبیین این رابطه بپردازد.