نام پژوهشگر: شهناز کریم زاده سورشجانی

بررسی مناسبات شیعیان واهل سنت در شامات از سلاجقه شام تا پایان ممالیک
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام - دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی 1382
  شهناز کریم زاده سورشجانی   حسین ایزدی

پس از واقعه سقیفه دو طیف فکری شیعه و اهل سنت در مناطق مختلف سرزمین اسلامی همواره برای اثبات حقانیت خود در مقابل یکدیگر صف آرائی فکری داشتند؛ در این میان فتح اسلامی سرزمین استراتژیک شام در زمان دو خلیفه اول و توسط فرماندهانی که یا اموی بودند یا گرایشات اموی داشتند؛ و پس از آن خلافت چندین دهه امویان زمینه ایی را فراهم آورد تا تعصبات مذهبی ضد شیعه در این سرزمین نمود بیشتری داشته باشد؛ اما با این وجود حضور برخی از ارادتمندان به خاندان عصمت و طهارت از اصحاب پیامبر(ص) در این سرزمین منجربه رشد تمایلات شیعی در این منطقه شد و در ادوار بعد حضور عالمان و شکل گیری حاکمیت های شیعه، زمینه حضور شیعیان و در نتیجه برخورد و تضارب آراء میان دو فرقه شیعه و اهل سنت را در این منطقه بیش از پیش استمرار بخشید. در فاصله زمانی از سلاجقه شام تا پایان ممالیک که منطقه شام محل تشتت سیاسی داخلی و خارجی بود؛ رشد فرق مختلف شیعه و نیاز حکومت های متعصب سنی این منطقه به کسب مشروعیت از دستگاه خلافت و پس از آن عالمان متعصب اهل سنت، سیاست مذهبی این حاکمیت ها را وضوح بخشید و در تقویت مذهب سنت و جماعت و تضعیف جریان های شیعی شکل داد؛ در کنار این مسأله انحصار طلبی عالمان متعصب اهل سنت در عرصه اندیشه و عمل رابطه این دو فرقه را به سمت و سوی تقابلی و واگرایانه سوق داد زیرا در این دوره زمانی روابط تعاملی حکومت های سنی با شیعیان، مقطعی و در چارچوب منافع مشترک بود و روابط تعاملی برخی از عالمان دو فرقه با یکدیگر نیز با جبهه گیری عالمان دیگر به نتیجه مطلوب نمی رسید، اقدامات تند وخشن ضد شیعی حاکمان وعالمان متعصب سنی در این مقطع زمانی منجر به این مسأله شد که برخی از فرق شیعه مانند نزاریه و دروزیان به ابزاری در دست حکومت های سنی تبدیل شوند و برخی دیگر به مناطق صعب العبور و دور از دسترس این حکومت ها پناه برده منزوی شوند. در این میان فرقه امامیه طی چند سده انزوا در منطقه جبل عامل در یک تجدید حیات به بازسازی بنیان های فکری شیعه روی آورد و این منطقه را به محل صدور اندیشه های ناب شیعه امامی تبدیل کرد.