چکیده: ترتیب یا سازمان یابی عناصر و اجزای سیستم در جهت هدف سیستم، در درون خود به وجودآورنده رابطه بین عناصر و اجزاست که به آن ساختار گفته می شود. بافت از اجزایی شکل گرفته است که با یکدیگر رابطه دارند. تار، پود، بند، شبکه اجزای بافت هستند که با استفاده از ماده زمینه ای اجزا به یکدیگر چسبیده اند. بافت کالبد به عنوان کلیتی همبسته، یکی از زیرسیستم های کالبد شهر است. مفهوم ساختار در نیمه دوم قرن بیستم در قلمرو فلسفه و علوم انسانی پدید آمد. این آیین، از دهه 1950 به طور عمده در فرانسه بسط یافت. نظریه چیدمان فضا، از جمله نظریه هایی است که به مطالعه ساختار و پیکربندی فضای شهر می پردازد. این تئوری برای تحلیل ساختار فضایی و نظم درونی یک سیستم شهری به کار برده می شود. در این نظریه با تحلیل تصاویر فضائی از توده های شهر می توان به ساختار کالبد آن دست یافت و رابطه این کالبد با کارکرد فعلی آن را مورد توجه قرار داد. لذا هدف از انجام این پژوهش، شناسایی و تحلیل ساختار بافت کالبد بخشه مرکزی شهر اسفراین با استفاده از فن space syntax وهمچنین استفاده از مدل ساخت به منظور ایجاد نظم در ساختار آن می باشد. روش مورد استفاده در این پژوهش علی است که در آن تحلیل ساختار کالبد بخشه مرکزی شهر اسفراین در سه مرتبه کلان، میانی و خرد انجام خواهد شد. یکی از نتایج این پژوهش ارائه مدل مفهومی از ساختار می باشد که در آن ساختار شامل ساخت، توان و نفوذ است. به طور مشابه ارائه مدل توان و مدل نفوذ یکی دیگر از دستاوردهای این پژوهش است. همچنین در این پژوهش تعریفی دقیق از ساختار متناسب با ادبیات شهرسازی ارائه شده است که مطابق با آن در ساختار مجموعه ای از اشکال وجود دارند که بر اساس اصول، قواعد و گشتارهایی حول انتظام دهنده هایی شکل می گیرند و دارای مناسبات و ترتیبات و روابط مشخص در جهت هدف سیستم هستند. از آنجایی که یک ساختار منظم با استقرار تصادفی چند فضا به وجود نمی آید و تمامیت خود را از اصول خاصی به دست می اورد، در نتیجه می توان از انتظام دهنده ها و گشتارها برای ایجاد انسجام و نظم دهی به ساختار بافت کالبد استفاده نمود. ارائه راهنمای برنامه ریزی که شامل احکام ساخت، ضوابط ساخت، سرانه ساخت، استاندارد ساخت می باشند، یکی دیگر از دستاوردهای این پژوهش است که این راهنماها متفاوت با ضوابطی هستند که در حال حاضر در بسیاری از طرح ها ارائه می شوند. توصیه می شود از نتایج این پژوهش در برنامه ریزی ساختار بافت کالبد شهرها در توسعه های آتی به منظور ایجاد ساختار منسجم و منظم استفاده گردد.