زبان پارتی از زبانهای قبل از ورود اسلام به ایران است که در بخش بزرگی از شمال شرق رواج داشته است. وجود واژگان فراوان از این زبان در فارسی امروزی به ما مینمایاند که در زبان خودش زبان تاثیر گذاری بوده است.مهمترین متونی که به این زبان در دسترس میباشد متونی است که در ترکستان چین یافته شد و حاوی مضامین دینی - عرفانی بود. در این میان منظومه های بلندی به این زبان کشف و ترجمه شد که حاوی عرفانی به سبک مانوی در کنار آرایه های ادبی خصوصا تشبیه بود و این موضوع وجود شعر در قبل ورود اسلام را نمایان میکرد.از جمله این متون ((هویدگمان)) بود که منظومه ای بلند به زبان پارتی و سروده قرون ابتدایی میلادی بوده است. با بررسی واژگانی و دستوری در کنار توجه به لطایف شعری و صور خیال به کار رفته در این متن میتوان هم به این کیش ماقبل اسلام آگاهی پیدا کرد هم زوایای پنهان زبان پارتی را هر چند اندک برملا ساخت. مفاهیم عرفانی موجود در متن خود میتواند موضوع یک پایان نامه و یا تحقیق سترگ باشد. در تحقیق حاضر واژگان و بند های هویدگمان به خوبی قابل برگردان بودند و آوا نویسی و واژه نامه برای آن داده شد. واژه نامه به گونه ای است که خواننده میتواند از آن محل واژه در متن را بیابد و بررسی کند.این متن که توسط مری بویس و بر پایه نظرات والتر هنینگ بازسازی شده است مورد بررسی زبانی و محتوایی قرار گرفت، و برگردان آن به فارسی انجام شد. منظومه بر مبانی دین مانی متکی است و دوگانه گرایی ایرانی و عرفان گنوسی دو ویژگی اصلی آن به شمار می رود. سراینده، از آرایه های ادبی خصوصاً تشبیه بهره فراوانی برده است تا شرایط جهان تاریکی و روشنی را بازگو کند. مشابه با سایر شعرهای دوره میانه در متن هیچ گونه قافیه یا وزن شعری خاصی مشاهده نشد