نام پژوهشگر: عطیه خردمند

دیدگاه ناظر آرمانی در فلسفه اخلاق و نسبت آن با آموزه های دینی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه قم - دانشکده الهیات 1392
  عطیه خردمند   حسن میانداری

تصمیم گیری صحیح اخلاقی، تشخیص اصول و ارزش های صواب از ناصواب یکی از دغدغه های مهم آدمی است. بر همین اساس، فیلسوفان اخلاق، هماره در صدد کشف اصول و ضوابطی بوده اند که به کمک آن ها و با مراعات آن ها بتوان از وقوع خطا در داوری های اخلاقی جلوگیری کرد یا آن را کاهش داد. از نظربرخی فیلسوفان اخلاق، یکی از نظریه هایی که می تواند ما را تا حد زیادی ازای گونه خطاها باز دارد نظریه ی ناظر آرمانی است. نظریه ناظرآرمانی، اگرچه نظریه ای فرا اخلاقی است که به تحلیل معنایی و وجودشناسانه ی گزاره های اخلاقی همت گمارده است، اما نتایجی را در روش معرفت اخلاقی و حل تعارضات اخلاقی درپی دارد که ما را به معیاری خاص در تعیین صدق و کذب قضاوت های اخلاقی ملتزم می نماید.از منظر این نظریه از آن جا که تمامی حقایق اخلاقی ساخته و پرداخته ی پسند و ناپسند این ناظران هستندو هیچ حقیقت اخلاقی جز دیدگاه آنان وجود ندارد ،تنها این نگرش ها باید معیار صحّت و سقم داوری اخلاقی قرار گیرد. این ناظران از آن جهت آرمانی و ایده آل نامیده شده اند که نظریه پردازان این نظریه کوشیده اند آن ها را با ویژگی های خاص شخصیت پردازی کنند؛ خصوصیاتی که احراز آن ها بتواند از خطاهای معمول که قضاوت های اخلاقی انسان های عادی را مخدوش و ناقص می سازد جلوگیری نماید. ویژگی هایی که شاید بتوان گفت که احراز یا اکتساب اکثر آن ها از توان انسان های عادی خارج است این نظریه، اگرچه ظاهری جذّاب دارد، دارای اشکالات متعدّدی است که یکی از مهم ترین آن ها وابسته دانستن صدق و کذب قضاوت های اخلاقی به ناظرانی خالی از صفات اخلاقی است که به رعایت هیچ اصل اخلاقی ملتزم نیستند. بی معیار و دلبخواهی بودن داوری اخلاقی از نتایج روشن این نظریه است. به همین علّت منطبق دانستن این ناظران بر خدا به اشعری گری محض خواهد انجامید. و از طرف دیگر منطبق دانستن آن بر عقل که حاکی از اصول و ارزش های قطعی اخلاقی است یا به از دست رفتن کارکرد عقل و یا به خاطر قبول حقایق پیشین اخلاقی، به خود ستیز گشتن این نظریه خواهد انجامید.